Cultuuronderwijs op zijn Haags opdracht ‘De Betovering’

1. Informatie

In dit project gaan de leerlingen aan de hand van (kunst)voorbeelden op zoek naar betovering. Ze spelen met transformaties, gebruiken zelfgemaakte bewegingen en klanken, maken een toverstokje en toverspreuken om uiteindelijk alles om hen heen te betoveren met geluid, beweging en beeld.

Ondersteuning en uitleg
- Wil je ondersteuning bij de voorbereiding of uitvoer van het project, neem dan contact op met je cultuurcoach.
- Meer uitleg over het werken met de projecten van Cultuuronderwijs op zijn Haags en tips vind je via deze link.
Bekijk hier hoe een project is opgebouwd en lees handige tips en aanbevelingen
2. Introductie

Dit project kan schoolbreed of per leerjaar geïntroduceerd worden.

Pakketje
Bij inschrijving heb je een pakketje ontvangen met daarin:
- Een envelop met uitnodiging en een brief.
- Het introductieverhaal.
- Daarnaast heb je de festivalboekjes van De Betovering ontvangen. Deze programmaboekjes kunnen gedurende het project gebruikt worden.
Schoolbrede introductie
De leerlingen en leerkrachten verzamelen op een centrale plek in de school. De schoolbrede introductie kan bijvoorbeeld gedaan worden door een leerkracht, de directeur of een kunstenaar.
Tip: maak het geheimzinnig!

Volg onderstaande stappen om het project te introduceren:
1. Improviseer en vertel het volgende verhaal:
  Je hebt een belangrijke mededeling en vraagt de leerlingen en leerkrachten om hulp. Er is een envelop met daarin een brief en een uitnodiging bezorgd, er zit ook een verhaal bij. Je vertelt dat je een beetje in de war bent en niet zeker weet of je het gedroomd hebt. Het werd bezorgd door een vreemd wezen dat wel een beetje op een hond leek. Maar het was toch ook weer geen hond. Hij had iets merkwaardigs. En toen je wilde vragen waar dit nu over ging, was het vreemde figuur verdwenen. Het leek wel tovenarij.
2. Lees voor wat er op de envelop staat:
  
  “Als je wilt dat je kinderen intelligent zijn, lees ze dan sprookjes voor. Wil je dat ze briljant zijn, lees ze dan meer sprookjes voor.” Albert Einstein
  
  Ga hier verder op in, bijvoorbeeld door te zeggen dat het steeds verwarrender wordt en dat je zeker weet dat je intelligent wordt van leren rekenen en schrijven, maar toch niet van sprookjes?
3. Lees de uitnodiging voor:
  
  Beste leerkrachten en leerlingen, Hierbij nodigen wij jullie uit om deel te nemen aan de Culturele Spelen. Met vriendelijke groeten, Djimmie
  
  Je speelt dat je geïrriteerd raakt. Wie is Djimmie nu weer? (Djimmie is het witte hondje en de mascotte van De Betovering). En wat zijn Culturele Spelen? Een merkwaardige toestand! Iedereen moet maar snel aan het werk. Over tot de orde van de dag. Je loopt weg.
4. Alle leerkrachten bespreken met de leerlingen of ze dit nader willen onderzoeken. Eenmaal in de klas leest je het bijgevoegde verhaal voor.
Introductie in de klas
Introduceer het project aan je eigen groep in de klas. Doorloop daarbij dezelfde stappen als bij de schoolbrede introductie.
3. Oriëntatie

Lekker vakantie?!

Mogelijke stappen:

1. Bespreek gezamenlijk wat de leerlingen het liefst in de (herfst)vakantie doen: lekker veel spelen zoals Sara in het introductieverhaal, of toch liever naar school zoals Mohammed, of iets heel anders? Of vervelen ze zich?

2. Is een kunstenaar eigenlijk niet een soort tovenaar? Kan een kunstenaar de wereld om zich heen betoveren? Bekijk en bespreek een aantal ‘betoverde’ ruimtes en landschappen die kunstenaars hebben gemaakt.
Bijvoorbeeld:
- Christje van der Haak
- Pipilotti Rist
Wat voor werelden zijn dit? Zou jij er willen zijn? Hoe heeft de kunstenaar het betoverd? Waarvan is
het gemaakt?

Festival De Betovering

Optioneel. Kennismaking met festival De Betovering en het programma.

Doorloop onderstaande stappen:

1. Bekijk en ‘ontdek’ met elkaar het programmaboekje van festival De Betovering. Blader er doorheen en doe of er gaandeweg dingen op hun plek vallen: “Oh, misschien heeft het hier wel mee te maken, de stad wordt betoverd door al het moois, door deze kunstenaars”, etc. Wat spreekt de leerlingen op het eerste gezicht aan? Waar worden ze nieuwsgierig van? Wat zouden ze het liefste gaan doen of bekijken? Wat is het thema dit jaar?

2. Bekijk de website van De Betovering. Selecteer op leeftijd van je groep. Bekijk een aantal fragmenten van voorstellingen voor deze leeftijdsgroep.

Het filosofisch gesprek
Voer een filosofisch gesprek over het thema. Dit kan bijvoorbeeld aan de hand van de volgende
vragen:
- Hoe kun jij toveren?
- Wat zou je dan willen veranderen of maken?
- Hoe kan een kunstenaar (een danser, toneelspeler, schilder, etc.) toveren?

4. Onderzoek

Kiezen
In het introductieverhaal wordt verteld dat de stad een en al betovering is. Als je op avontuur gaat en reist naar en door een betoverde stad, dan kun je maar beter goed voorbereid zijn.
Kies samen met de leerlingen welke van de drie onderstaande onderzoeksopdrachten jullie willen doen. Gebruik hiervoor onderstaand overzichtje met korte omschrijving.

ToverSieraad
Ontwerpen van toversieraden en bedenken wat jouw toversieraad zou moeten kunnen.

Hoe verleidelijk
Reclames worden gebruikt om mensen te verleiden.

Magisch Voortbewegen
Bijzondere manieren van voortbewegen bedenken van behulp van een beetje magie.

Was er eens...?
Tussentijds evalueren en een sprookjeachtig verhaal verschillende wendingen geven.

De leerlingen onderzoeken bijzondere sieraden en bedenken wat hun eigen toversieraad zou moeten kunnen.

Volg onderstaande stappen of maak een keuze:

1. Bespreek klassikaal welke sieraden de leerlingen weleens dragen.

Waarom dragen zij deze (functioneel, mooi, herinnering, iets anders)?
Zijn ze waardevol (in geld, in emotionele waarde)?
Denken ze dat de sieraden speciale krachten hebben (geluk, bescherming), of kennen ze iemand die dat bij bepaalde sieraden heeft?

2. Bekijk het werk van een aantal kunstenaars die (bijzondere, niet alledaagse) sieraden ontwerpen. Bijvoorbeeld:

3. In verschillende magische verhalen is een sieraad een toverobject waarmee van alles betoverd of getoverd kan worden. Bekijk en bespreek een aantal voorbeelden:

De amulet in Never Ending Story
De ‘Time Turner’ in Harry Potter 3 (bekijk 1.40 min. tot 2.10 min. om de ‘Time Turner’ in werking te zien)

4. Stel dat jij een magisch sieraad zou hebben. Wat zou het moeten kunnen, hoe zou het eruitzien? Laat leerlingen voor zichzelf of in groepjes brainstormen over hun eigen magische sieraard. Waarvan zou het gemaakt zijn, welke vorm heeft het, hoe is het te dragen? Laat ze de bevindingen noteren of een paar ontwerpschetsen maken.

Benodigdheden

Potloden
Papier

Reflectievragen die je kunt stellen tijdens het werken aan de opdracht en/of erna

In hoeverre zegt de vorm iets over de toverkracht?
Zou je een spreuk kunnen bedenken waarmee je je eigen sieraad magisch kunt maken?

Volg onderstaande stappen of maak een keuze:

1. Haal het introductieverhaal er weer bij. Bespreek met de leerlingen dat het leuker is om samen iets te ondernemen. Maar hoe haal je iemand over om met je mee te gaan? Hoe verleid je iemand daartoe? Wat kan je allemaal doen om je zin te krijgen?

2. Bekijk en bespreek een aantal wat oudere en nieuwe reclame-uitingen.
Enkele voorbeelden:

3. Ook met theater en spel kun je de omgeving een klein beetje aanpassen, vervreemden of veranderen. Bekijk en bespreek met de leerlingen deze videoreclame van Telenet. Wat zien de leerlingen? Wat is de bedoeling van zo’n commercial? Bespreek welke boodschap de commercial heeft en dat er allerlei ‘middelen’ en manieren worden ingezet om de boodschap over te brengen: een verhaal, decor, muziek, acteurs, etc. Welke middelen herkennen de leerlingen?

4. Geef de leerlingen de opdracht in groepjes een korte scène te maken waarin ze laten zien hoe ze iemand kunnen overhalen en verleiden om hun zin te krijgen en samen op stap te gaan. De scène duurt maximaal een minuut. Ze bedenken wat ze willen bereiken, en hoe ze dat willen doen: wie speelt wat, wat er gebeurt en hoe?

Reflectievragen die je kunt stellen tijdens het werken aan de opdracht en/of erna

Hoe word jij beïnvloed door een reclame?
Verleid jij weleens iemand? Hoe en waarom?

Volg onderstaande stappen of maak een keuze:

1. Bekijk en bespreek de video Human Bird Wings gemaakt door Jarno Smeets.
Hij werkte maandenlang aan vleugels die hem zouden laten vliegen; in de video zie je hoe hij uiteindelijk de lucht in gaat. Heeft hij echt gevlogen of is het ’t werk van een kunstenaar? Vertel dat het uiteindelijk niet echt bleek te zijn. Zie de uitleg.

2. Door de tijd heen zijn mensen altijd op zoek geweest naar manieren om zich sneller en beter voort te bewegen. Bekijk (een aantal) voorbeelden:

In de achttiende eeuw ging de eerste luchtballon al de lucht in.
De zeppelin is nooit een veelgebruikte luchtvaartmachine geworden, omdat er teveel ongelukken mee gebeurden.
Eerste vliegtuigvluchten in 1903.
Een technologie-ontwikkelaar.
The Jetsons.

3. Beweeg je anders op een plek die betoverd is? Bekijk en bespreek:

Dansers lopen over de gevels.
Kunstenaars Miek Uittenhout en Sarah Illenberger werken met (enorme) ballonnen.
Hoe zou je je voortbewegen als je zulke enorme ballonnen kon gebruiken?

4. Laat de leerlingen in groepjes bedenken hoe ze zich zouden willen voortbewegen als alles mogelijk is.

Ben je in een groep of alleen?
Heb je vervoersmiddelen nodig, en zo ja, hoe zien die er dan uit?
Laat ze aantekeningen en/of schetsen van hun ideeën maken.

Reflectievragen die je kunt stellen tijdens het werken aan de opdracht en/of erna

Welk gevoel krijg je als je van grote hoogte naar beneden kijkt?
Wat is het voordeel van je door de lucht te bewegen?
Hoe zou jij je het liefst door de lucht bewegen?

1. Neem even de tijd om een stap terug te nemen als een tussentijds evaluatiemoment. Bespreek wat jullie tot nu toe samen hebben bekeken, ontdekt en bedacht. Haal het verhaal uit de introductie terug. Stel bijvoorbeeld de volgende vragen:

Waarmee is de stad betoverd, denk je?
Wat hebben jullie allemaal gedaan?
Hebben we al een idee over hoe het sprookje verder moet gaan?
Kun je wat jullie gedaan hebben, gebruiken voor het verder verzinnen van het verhaal?

2. Bekijk en bespreek de trailer van de serie Once upon a time. In deze serie spelen bekende sprookjesfiguren opeens een heel andere rol in een andere omgeving, samen in één verhaal.

Maak met elkaar een ‘mashed up’ sprookje aan de hand van het verhaal uit de introductie.
Herhaal het laatste stukje van het verhaal nog een keer. En hoe gaat het nu verder?

Geef de leerlingen om de beurt de beurt en vraag hen telkens in één zin het verhaal
aan te vullen, voor de hand liggend of juist heel onverwacht. Hoe gaat het verhaal nu verder?

5. Uitvoeren

Kiezen
In dit uitvoerende deel worden de resultaten uit de onderzoeksopdrachten verwerkt. Kies samen met de leerlingen welke van de vier onderstaande uitvoeropdrachten jullie willen doen. Gebruik hiervoor onderstaand overzichtje met korte omschrijving.

Wat een juweeltje
Een eigen sieraad maken en bedenken wat je er
mee kan betoveren.

Betovering geeft je vleugels
Vorm geven aan middelen, zoals een
voertuig of vleugels, waarmee je jezelf
kunt verplaatsen op verrassende
manieren.

Betoverende verleiding
Een reclame maken om
anderen te verleiden,
gebruikmakend van de opbrengsten van de
opdrachten, op een onverwachte locatie.

Doe onderstaande stappen of maak een keuze:

1. Haal de ideeën en schetsen terug van de toversieraden uit de onderzoeksopdracht.

Vraag de leerlingen welke ideeën ze verder willen uitwerken. Welke toverkrachten moet je sieraad hebben? Kun je ermee vliegen, iemand verleiden of een ruimte mee transformeren?
Verzamel materialen die ze nodig denken te hebben om hun magische sieraad te maken. Zorg voor zoveel mogelijk afwisselend materiaal: aluminiumfolie, blikjes, satéprikkers, ijsstokjes, vliegerpapier, touw, ijzerdraad, stenen.

2. De leerlingen werken hun ideeën met de materialen uit. De sieraden kunnen klein zijn, maar ook groot en ‘vreemd’ zoals die van Naomi Filmer. Laat ze duidelijk maken wat het sieraad kan, een passende spreuk en een naam voor het sieraard bedenken.

3. Laat de leerlingen een korte scène oefenen en uitspelen wat er gebeurt als het magische sieraad zijn werk doet en je ermee tovert.

Benodigdheden

Diverse materialen voor het maken van de sieraden

Reflectievragen die je kunt stellen tijdens het werken aan de opdracht en/of erna

Wat doet jouw sieraad?
Kun je aan jouw sieraad zien wat het doet?
Is het je gelukt om te maken wat je in je hoofd had?

Bekijk en bespreek:

De videoclip No Tears left to cry van Ariana Grande. Wat is er magisch?
Het werk van Jan von Holleben.

2. Laat de leerlingen (in groepjes of alleen) een manier of middel ontwerpen om zich op een bijzondere manier te kunnen verplaatsen. Worden het vleugels, een luchtbrug, een ballonnenhoed of iets heel anders? Kleden ze zichzelf als een vliegende machine of maken ze iets waar ze alleen of met meerderen in kunnen stappen, op kunnen zitten, aan kunnen hangen?

3. De leerlingen maken een lijstje van materialen die ze nodig denken te hebben om zichzelf te transformeren of hun voertuig te maken. Verzamel de materialen met elkaar. Zorg voor zoveel mogelijk afwisselend materiaal: planken, lege flessen, karton, aluminiumfolie, blikjes, satéprikkers, ijsstokjes, vliegerpapier, touw, ijzerdraad, stenen of wat er in het klaslokaal te vinden is.

4. Laat de leerlingen hun ideeën uitwerken in een tekening of collage. Ze kunnen bijvoorbeeld een foto van zichzelf bewerken of een foto van zichzelf maken verkleed met de gekozen materialen. Laat ze erover vertellen.

Benodigdheden

Diverse materialen

Reflectievragen die je kunt stellen tijdens het werken aan de opdracht en/of erna

In hoeverre lukte het om de juiste bewegingen te vinden?
In hoeverre heb je kunnen maken wat je in je hoofd had?
Passen bepaalde voertuigen bij elkaar? Vertel.

1. Bekijk en bespreek de reclame voor de Efteling.
Vertel de leerlingen dat ze voor deze opdracht in groepjes een betoverende reclame mogen bedenken en uitvoeren op een bijzondere locatie in of om de school. Ze gebruiken daarbij de gemaakte producten, ideeën en opbrengsten van de onderzoekopdrachten.
Denk aan:

Wensen of verlangens
Verleiden
De ruimte of jezelf betoverd
De toversieraden
De magische manieren van voortbewegen

2. Laat ze nadenken over een originele vorm in beweging, geluid en beeld.
Bekijk en bespreek als voorbeeld onverwachte performances op bijzondere locaties:

Tetris van De Dansers.
Weerzien van Dansnest.

3. Laat de leerlingen een korte reclamescène maken en daarin hun ideeën uitwerken.

Ze verzamelen de benodigde materialen.
Ze zorgen voor passende muziek.
Laat ze een goede locatie zoeken in en om de school.

Geef ze tijd om te oefenen en laat de resultaten aan elkaar zien.

4. Maak eventueel van het eindresultaat een reclamefilmpje van een minuut.

Benodigdheden

Materialen die leerlingen zelf verzinnen
Foto- en/of filmapparatuur

Reflectievragen die je kunt stellen tijdens het werken aan de opdracht en/of erna

Hoe hebben jullie een keuze gemaakt tussen alle mogelijkheden?
Waar heb je op gelet bij het zoeken naar een locatie en passende muziek?
In hoeverre is jullie reclame betoverend? Vertel.

6. Presenteren / Uitkomst

Het gaat om het proces, niet om het eindproduct. De uitkomsten zijn de presentaties, bijvoorbeeld tijdens de Culturele Spelen, in de klas, met de hele school, voor de klasgenoten, de ouders, de wijk. Het is heel goed mogelijk dat er een presentatievorm ontstaat die niet van tevoren is omschreven. Luister en kijk naar de kwaliteiten van de leerlingen en de klas en vergeet niet je eigen kwaliteiten in te zetten in het proces. Maak een keuze uit de uitkomsten. Gebruik daarbij de resultaten uit de voorgaande opdrachten of nodig een kunstenaar in de klas uit die helpt bij het vormgeven van de uitkomst. Als dit project schoolbreed wordt uitgevoerd, staan de bevindingen van alle leerjaren centraal en kan er samengewerkt worden tussen de leerjaren.

Culturele Spelen – Op weg naar De Betovering

Bespreek met de leerlingen wat jullie willen doen of laten zien aan de ouders of de andere groepen, als afsluiting van de Culturele Spelen-dag.
Bespreek met de leerlingen:
- Wat jullie allemaal hebben gezien, gemaakt en gedaan.
- Wat heeft het meeste indruk gemaakt?
- Bekijk eventueel sommige items nog een keer.
Wat zouden de leerlingen aan het publiek willen laten zien? Hoe zou je willen dat het sprookje uit de introductie afloopt? Verzin met elkaar een invulling voor de afsluiting van de Culturele Spelen. Presenteer de uitkomsten van de diverse opdrachten naar eigen inzicht, of laat je inspireren door onderstaande suggesties.
- Transformeer het klaslokaal in een betoverde ruimte, gebruik het gemaakte werk. Laat de leerlingen vertellen over wat ze gedaan hebben en wat er te zien is.
- Houd een malle toverparade door de school met magische bewegingen, de sieraden en eventueel kostuums.
Bespreek met de leerlingen het doorlopen proces en de gemaakte producten.
- Wat vond je het leukste van dit project om te doen?
- Wat vond je het leukste om aan anderen te laten zien?
- Weet je nu wat De Betovering is?

Korte opdracht: De betovering

Interdisciplinair

1. Informatie

2. Introductie

3. Oriëntatie

4. Onderzoek

5. Uitvoeren

6. Presenteren / Uitkomst