Hoe we in Den Haag de koren versterken, en wat andere steden daarvan kunnen leren

Een jongere generatie enthousiast maken voor zingen in een koor kun je het best gezamenlijk aanpakken. Maar hoe organiseer je dit in een versnipperd veld? Deze vraag was het begin van de pilot Koorzang in Den Haag. Onze adviseur Thijs Hazeleger zette koren bij elkaar en ontdekte de grote behoefte aan samenwerking in de stad. Iets dat ook speelt bij andere kunstdisciplines. Voor het LKCA schreef hij hier dit artikel over.

In mijn eerste maanden bij CultuurSchakel in Den Haag (in het jaar 2022) hief de stedelijke theaterkoepel zichzelf op. Dat was een interessant begin van mijn werk als adviseur van amateurtheater- en muziekgroepen. De koepel verdween niet geruisloos, want er werd nog een laatste prijsuitreiking georganiseerd voor beste speler en beste voorstelling van het seizoen. Ik was aanwezig bij deze zwanenzang, waarbij geproost werd op de mooie jaren. Maar niemand wilde de kar meer trekken. Het was op.

Kennis en inspiratie blijven uitwisselen

Daarna sprak ik met verschillende vertegenwoordigers van de theatergroepen. De stedelijke koepel was dan wel ter ziele, maar bleef er behoefte aan het uitwisselen van kennis en inspiratie? Ja, was het antwoord. Naar voorbeeld van ZIMIHC uit Utrecht en mijn collega-adviseur Dans ging ik daarom ook netwerkbijeenkomsten organiseren met de theatergroepen.

Twee keer per jaar riep ik ze bij elkaar. Ik kon updates vanuit CultuurSchakel delen over onze ondersteuning, we waren in de gelegenheid om signalen of zorgen te bundelen en er ontstond energie om ideeën voor duurzame samenwerkingen vorm te geven. Zo bleken veel groepen geen eigen opslagruimte meer te hebben en werd er een samenwerking met een kringloopwinkel gerealiseerd met een huurconstructie voor attributen en decorbenodigdheden.

Het afbrokkelen van koepels in Den Haag speelde ook bij andere disciplines. De stedelijke koepel voor muziekverenigingen staat op z’n laatste benen, en al eerder werden de koepels voor Haagse koren en volksdansverenigingen opgedoekt. Bij de koren waren thema’s als vergrijzing en de sterke ledendaling na corona nog prominenter aanwezig dan bij andere disciplines. Maar een netwerk van 140 koren versterken is een veel grotere opgave dan het bijeenbrengen van 25 theatergroepen of 35 orkesten.

Het algemeen belang vooropstellen

Na enkele pogingen om de koren te verzamelen in één bijeenkomst kwam een van de koren langs met een heel concreet voorstel: zouden we niet gezamenlijk een jongere generatie enthousiast kunnen maken voor het zingen in een koor? Dus niet ieder koor apart? Ja, je vist in dezelfde vijver maar op het moment dat je het algemeen belang vooropstelt en je daar samen sterker voor maakt, kan dat op termijn voor de individuele koren meer leden opleveren.

Ik vond dit zo’n doeltreffend idee dat we na overleg met de gemeente een restant van coronaherstelgelden beschikbaar konden maken voor een pilot koorzang. We richtten een werkgroep op met koorbestuurders, die onder leiding van een freelance projectleider een introductieworkshop ontwikkelden voor twijfelende zangers. We noemden dit ‘Zin in Zingen’. Onderweg zag de werkgroep dezelfde uitdagingen op het gebied van zichtbaarheid als een tweede werkgroep die aan een korennieuwsbrief werkte. Daarom ontwikkelden we ook een week waarin alle koren van Den Haag hun deuren open konden zetten: De ‘Open Koren Week’.

De kracht van samenwerking

De meerwaarde van zo’n samenwerking is dat je als ondersteunende partij heel concreet aan de slag gaat met de versterking van de sector, samen met vrijwilligers die daar ook het belang van inzien en zich daarvoor willen inzetten. Het bracht ons in contact met de organisatie Koornetwerk Nederland, die dezelfde plannen had voor een campagne op landelijk niveau (Start to Sing, naar Vlaams voorbeeld). Van een kleine pilot kunnen we op die manier doorschakelen naar een landelijk project, gehonoreerd in het kader van de VLIAK 2025-regeling door het Fonds voor Cultuurparticipatie. Deze regeling heeft als doel de infrastructuur van de amateurkunst te versterken.

Collega-organisaties uit Utrecht en Apeldoorn willen graag aan de slag met deze werkwijze, waardoor kennis en ervaring gedeeld kan worden. Ook bouwen we in 2026 samen met Koornetwerk Nederland aan een digitaal platform, waardoor alle initiatieven in Nederland die samen zingen bevorderen zichtbaar kunnen worden in dezelfde week.

Ja, de oude verbanden zijn afgebrokkeld, maar het levert nog steeds veel op als iedereen die zich bezig houdt met cultuurbeoefening binnen een bepaalde stad of regio elkaar met zekere regelmaat opzoekt. Ondersteunende organisaties kunnen daarin een belangrijke rol spelen.

We hebben er als CultuurSchakel ook veel van geleerd.

Hoe geef je een succesvolle samenwerking vorm?

Mijn tips voor succesvolle samenwerking, zichtbaarheid en ledenwerving:

• Werk met kleine, actieve werkgroepen en een ondersteunende organisatie of externe projectleider om het proces te begeleiden;
• Betrek alle spelers in het veld (formeel en informeel georganiseerd) voor een breed draagvlak;
• Bewaak als ondersteuningsorganisatie de balans tussen eigenaarschap en ondersteuning;
• Investeer in structurele inbedding en financiering voor duurzame groei;
• Volg initiatieven om te zien wat het effect is op de doorstroom.

Lees meer tips in de casus: De kracht van samenwerking.

Zullen stedelijke koepels in de toekomst terugkeren in Den Haag? Ik denk dat er nieuwe vormen nodig zijn, omdat de oude constructie (verenigingen die lid zijn van een vereniging) niet alle organisaties bereikt. In onze huidige netwerksamenleving bewegen we meer naar horizontale verbanden. Maar dat betekent niet dat je elkaar niet meer hoeft op te zoeken als vakgenoten in een stad of regio. Het zou daarbij niet uit hoeven maken of je een vereniging, stichting, zzp’er, informele groep of natuurlijk persoon bent: je bent allemaal bezig met het organiseren van cultuurbeoefening. Versterk je netwerk en trek samen op om zingen, toneelspelen, dansen, beeldhouwen of muziek maken zichtbaar te maken!

Zoek elkaar op!

Thijs roept iedereen die zich bezighoudt met cultuurbeoefening binnen een bepaalde stad of regio op om elkaar op te zoeken, en het netwerk te versterken. Heb je ideeën om cultuurbeoefening te versterken? Neem dan contact op met een van onze adviseurs.

Dit artikel is tot stand gekomen in samenwerking met het LKCA en verscheen eerder op Cultureel Kapitaal, het online platform van het LKCA.