Samen werken aan veilig en inclusief cultuurbezoek

Hoe zorgen we ervoor dat élke leerling zich welkom, veilig én gezien voelt tijdens een bezoek aan een museum of theater? En hoe voorkomen we dat culturele ervaringen – bedoeld om te verrijken en te verwonderen – juist kunnen leiden tot onbegrip, ongemak of uitsluiting? Op woensdag 19 juni 2025 kwamen in Theater De Vaillant meer dan zestig professionals uit het onderwijs en de Haagse culturele sector bijeen om hierover in gesprek te gaan. Het werd een middag vol openheid, reflectie en concrete ideeën voor verandering.

Een gedeelde urgentie

De maatschappelijke spanningen waar we dagelijks mee te maken hebben – over identiteit, diversiteit, ongelijkheid – stoppen niet bij de schoolpoort of de theaterzaal. Ze spelen ook een rol tijdens cultuurbezoeken. Juist daar ligt een unieke kans om jongeren te laten groeien, maar alleen als veiligheid en inclusie écht geborgd zijn.

Vier hoofdthema’s als vertrekpunt

1. Aansluiting bij de leerling: Hoe zorg je dat het aanbod écht past bij de belevingswereld van jongeren, zonder te vervallen in clichés of concessies?
2. Voorbereiding en begeleiding: Wat is er nodig vóór, tijdens en na een cultuurbezoek om het (pedagogisch) krachtig én veilig te maken?
3. Normen en gedrag: Hoe ga je om met grensoverschrijdend gedrag? En hoe kunnen cultuurervaringen juist bijdragen aan gesprekken over respect en verschillen?
4. Gedeeld eigenaarschap: Hoe komen onderwijs en culturele instellingen tot structurele samenwerking waarin ze elkaars context écht begrijpen?

Zes praktische handvatten

1. Bekijk het aanbod vooraf zelf:
Wil je de leerlingen goed voorbereiden? Zorg dan dat je weet wat ze gaan meemaken. Vraag trailers of scripts op, bezoek zelf de voorstelling of tentoonstelling, of laat je informeren via presentatiemomenten.
>>voor onderwijs (ICC’er, leerkracht, cultuurcoördinator
2. Bereid samen voor:
Stem vroegtijdig af en deel informatie over de groep (taalniveau, gevoeligheden, groepsdynamiek) en bespreek wat het gezelschap kan doen ter voorbereiding. Denk aan een klasintroductie, gespreksstarter of workshop.
>>voor onderwijs en culturele instellingen
3. Gebruik korte lijnen:
Bouw aan duurzame relaties. Organiseer koffieochtenden voor ouders, betrek scholen structureel bij programmering, en maak het beleid zo dat deze ontmoetingen kunnen plaatsvinden. Zo ontstaat wederzijds vertrouwen.
>>voor onderwijs,  culturele instellingen en beleidsmakers
4. Zet vakdocenten in:
Betrek vakdocenten (beeldend, drama, muziek, burgerschap) bij de voorbereiding en het nagesprek. Integreer cultuurbezoek in bredere thema’s of projectweken. Maak het geen ‘los uitje’, maar een onderdeel van het curriculum.
>>voor onderwijs
5. Stimuleer leerlingparticipatie:
Laat leerlingen zelf keuzes maken (bijv. via stemrondes of leerlingenraad), reflecteren en betrek ze in evaluatie of testpanels. Dat vergroot eigenaarschap én verrijkt het aanbod.
>>voor onderwijs en culturele instellingen
6. Geef ongemak de ruimte:
Kunst mag schuren. Bereid leerlingen, ouders én begeleiders voor op gevoelige onderwerpen. Zorg dat er ruimte is voor gesprek – niet om het ongemak weg te nemen, maar om het te begeleiden.
>>voor iedereen in de keten

Wat is er nodig?

Naast de handvatten is er behoefte aan:

• Meer structurele reflectie en uitwisseling tussen instellingen en scholen.
• Betere terugkoppeling over gebruik van lesmateriaal.
• Gezamenlijke scholing op het gebied van pedagogisch handelen tijdens cultuurbezoek.
• Formats waarin jongeren actief betrokken worden bij de programmering en evaluatie.

CultuurSchakel werkt daarom in schooljaar 2025-2026  aan een vervolgtraject met verdieping, co-creatie en concrete trainingen.

Van programmeur tot leerkracht, van beleidsmaker tot vakdocent – ieder van ons heeft invloed. En morgen kun je al de eerste stap zetten. Wat wordt die van jou?