Project: Kijk op de wijk 2100

• Kunstenaars en steden van de toekomst

Bekijk en bespreek het werk van een aantal kunstenaars waarin de utopische stad een rol speelt.

Bijvoorbeeld:

• Het werk van Constant Nieuwenhuys. Vertel dat deze kunstenaar een wereld voor zich zag, waar mensen nooit meer hoeven te werken en waar je kunt spelen en reizen. Wat vind je van zijn idee? Zou je ook in zo’n wereld of in zo’n stad willen leven? Als je naar Klein Labyr (1959) kijkt, hoe zou je van de ene plek naar de andere komen?
  Bekijk ook eens een plattegrond van Constant, bijvoorbeeld die van de gele sector (1959). Wat heeft de kunstenaar gedaan?
• Paul Citroen, Metropolis van Paul Citroen (1923). Wat zie je? Waar is het kunstwerk van gemaakt, denk je? Bestaat deze stad?
• Carolien Adriaansche, Floating cities, 2015. Waar is deze ‘stad’ van gemaakt? Mag een stad één kleur zijn? Denk je dat steden in de toekomst drijven?

• Den Haag in kaart

Laat de leerlingen op Haagse Kaart de groei van de stad Den Haag zien in de verschillende periodes van 1300 tot nu, kies voor het thema ‘wonen’. Afhankelijk van het aantal beschikbare computers kunnen leerlingen zelf de plattegrond bekijken, of bespreek de plattegrond via het digibord. Wat valt de leerlingen op aan:

• de groei van de stad, bijvoorbeeld groen versus bebouwing?
• de wegen?
• de kust?

• Tekening stad van de toekomst

Geïnspireerd door de introductie en de oriëntatie maken de leerling met grijs potlood een tekening op A3-papier. Hoe denken zij dat de stad van de toekomst eruit zal zien? Hoe zal het uitzicht uit hun raam eruit zien in het jaar 2100? Laat de leerlingen eerst een schets van hun ideeën maken. Laat de leerlingen eerst een schets van hun ideeën maken. Als kader tekenen ze een raam en vervolgens het uitzicht.

Optioneel: Bekijk een plattegrond van een stad, een wijk en een dorp. Leg het verschil uit. Neem bijvoorbeeld de stad Den Haag, je eigen wijk en het dorp Het Woudt. Wat valt de leerlingen op? Wat is er wel te vinden in een dorp en niet in een stad en omgekeerd? Hoeveel mensen zouden er wonen (Den Haag: 537.833 inwoners en Het Woudt: 36 inwoners)? Wat is er aan vervoer en gebouwen te vinden?

• Utopie in de kunst

Bekijk en bespreek enkele utopische voorbeelden bij de verschillende onderwerpen:

Vrije tijd:

• Pretpark in Londen, het grootste pretpark van Europa in aanbouw
• Oceanix, drijvende steden (bijvoorbeeld afbeelding moestuin, overdekte tuin of markt)

Natuur:

• Hanstavsenpark in Denemarken
• Verticale bossen in China
• Jolan van der Wiel, Tropic city (afbeelding 12 t/m 15). Leg uit dat door klimaatverandering steden steeds warmer worden. Deze kunstenaar heeft van Amsterdam een tropische stad gemaakt, die heel veel regenwater kan hebben. Er zijn bijvoorbeeld stadsbankjes die regenwater opvangen en rondpompen. Bij droogte kun je het water weer gebruiken.

Wonen:

• Renato Perotti
• Oceanix (moeder en kind op balkon)
• Dezeen en MINI living competion

Verkeer en vervoer:

• Chris Burden, Metropolis II, 2011. Een miniatuurstad van de toekomst (3:00-4:50 min.)
• Fragmenten uit de VPRO-documentaire Making Cities (2012). 21:03-22:04 en 36:07-36:33.
• Oceanix (bijvoorbeeld ‘boten’op water)

• Wijk in beeld

Voer onderstaande stappen in volgorde uit:

1. Verdeel de klas in groepjes van maximaal vier leerlingen. Laat ze zelf een onderwerp kiezen:

• vrije tijd
• wonen
• verkeer & vervoer
• natuur
  
  

2. Geef de leerlingen de opdracht om te onderzoeken hoe er in hun wijk aan deze onderwerpen invulling wordt gegeven. Waar denken ze allemaal aan bij hun thema? Licht de begrippen eventueel toe.
   
   Tip: Maak samen met de leerlingen een wandeling door de wijk.  Elk groepje maakt tijdens de wandeling maximaal 10 foto’s met een fotocamera of mobiele telefoon van de leerkracht of begeleider. Ook beslissen ze samen wie wat doet, bijvoorbeeld één iemand die een foto maakt, de ander die tekent of opschrijft wat zien, etc.
3. Elk groepje maakt een getekende mindmap over de huidige situatie in hun woonwijk bij het gekozen onderwerp. Gebruik eventueel de gemaakt foto’s.

• Wijk 2100

In groepjes gaan de leerlingen een collage maken voor hun wijk van 2100. Inspiratiebron is het werk van Paul Citroen, Metropolis. Deze opdracht kan op twee manieren worden uitgevoerd: digitaal of op papier. Zie voor uitleg de infographic collage maken.

Doorloop de volgende stappen:

1. Met hun gekozen thema in gedachten, brainstormen ze over hun wijk in het jaar 2100. Wat zouden de leerlingen anders of beter willen? Hoe maken ze vrije tijd, wonen, vervoer of natuur in hun stad duurzamer? Bij wonen zouden bijvoorbeeld alle huizen zonnepanelen kunnen hebben en zijn ze begroeid met planten die zuurstof in huis afgeven. Bij verkeer zouden alle vervoersmiddelen op groene energie kunnen rijden, etc.
   
   
2. De leerlingen voeren de opdracht op papier of digitaal uit:

• Bij een collage op papier: de leerlingen kijken welke foto’s (de zelfgemaakt of van internet) ze geschikt vinden voor hun collage. Ze rangschikken de foto’s tot ze tevreden zijn en plakken deze op het A3-tekenvel. Vervolgens tekenen en schrijven ze hun ideeën voor de toekomst erbij.
• Bij een digitale collage: zet de foto’s klaar in een opmaakprogramma, bijvoorbeeld Paint. Laat de leerlingen zelf kiezen welke foto’s ze geschikt vinden. De foto’s die ze niet geschikt vinden, verwijderen ze. Vervolgens rangschikken ze de foto’s tot ze tevreden zijn. Tot slot tekenen en schrijven hun ideeën voor de toekomst erbij.
  
  

Alle groepjes houden een korte presentatie over hun gemaakte collage en hun ideeën.

De groepjes met hetzelfde thema, bijvoorbeeld vrije tijd, wisselen hun ideeën met elkaar uit. Dit ter voorbereiding op de volgende opdracht.

• Maquettes in beeld

Weten de leerlingen wat een maquette is? Licht het begrip eventueel toe.

Bekijk en bespreek enkele voorbeelden van onderstaande ‘maquettes’ gemaakt door kunstenaars aan de hand van de volgende vragen:

- Waar denk je dat de maquette van gemaakt is?
- Wat valt je op aan de kleur?
- Zou zo’n stad ook in het groot kunnen bestaan?
- Zou iedereen mogen meebouwen aan deze stad, wat vind jij?
- Wat zou je willen toevoegen aan de maquette?

• Meschac Gaba, Sweetness (2006), stad van suikerklontjes.
• Peter Root, Ephemicropolis, stad van nietjes
• Olafur Eliasson, The collectivity project (2005). Stad van legoblokjes.
• Noura Jardaneh, het oude Nablus (2018) Stad van onder andere steentjes.
• Maquette uit de tentoonstelling City dreams van Bodys Isek Kingelez

• Ontwerp schetsen
  
  

1. De leerlingen gaan een futuristische duurzame wijk ontwerpen en uitvoeren in 3 D. Bespreek met elkaar wat er allemaal gebouwd kan worden in de wijk. Denk aan een futuristisch en duurzaam schoolgebouw en huizen, maar ook aan een speeltuin, wegen, vervoer, etc. Ter inspiratie kunnen de leerlingen de mindmap uit de oriëntatie en de geselecteerde ideeën uit de vorige opdrachten gebruiken.
2. Vorm nieuwe groepjes van maximaal 4 leerlingen. In overleg met de hele klas kiest ieder groepje een of twee onderdelen voor de maquette van de wijk. Laat de leerlingen een ontwerpschets maken voor hun 3D-onderdeel.
3. Bespreek alle ontwerpschetsen. Ontbreken er nog belangrijke zaken? Is het ontwerp uitvoerbaar in 3 D? Wat voor materialen willen de ontwerpgroepjes gaan gebruiken voor het maken?

• Maquette maken
  
  

1. Bekijk en bespreek nog een aantal voorbeelden van maquettes:

• Windmolenpark
• Vegas today and tomorrow
• Tate UK
  

2. Geef de leerlingen de opdracht om het geschetste idee uit te werken in een 3 D- model. Houd rekening met onderstaande aandachtspunten:
   De leerlingen:

• hoeven niet op schaal te werken, maar moeten wel rekening houden met de grootte van hun ontwerp ten opzichte van de andere ontwerpen binnen de klas;
• Kiezen in overleg (rest) materialen voor het maken van het maquetteonderdeel. Denk aan: blokjes hout, lege blikken, restjes foam, etc.
  
  

3. De leerlingen werken hun onderdeel uit in 3D. Zorg voor een stevige ondergrond waarop ze hun constructie kunnen opbouwen en vastmaken.
   Ze beginnen met de basisvorm van het ontwerp. Daarna voegen ze de details toe.

Schuif een aantal tafels tegen elkaar, of zorg voor een grote tafel waar alle ontwerpen op passen. Groepeer samen alle deelmaquettes op de tafel zodat er een geheel ontstaat. Bedenk met de hele groep een naam voor jullie wijk.
Let op: jullie kunnen nu een kleine presentatie geven, of pas na het maken van de volgende opdracht, waar voor de tentoonstelling een affiche gemaakt wordt.

• Kunstige affiches

Bespreek met de leerlingen wat een affiche is. Licht het begrip en het doel ervan toe. Bekijk en bespreek een aantal van onderstaande affiches aan de hand de volgende vragen:

- Waar zou dit affiche denk je voor zijn?
- Draait het vooral om de tekst, de afbeelding of allebei?
- Wat valt je op aan de kleuren?
- Wat vind je aan het ontwerp? Zou je nog iets willen toevoegen aan het affiche?

• Affichemuseum
• Japanse affiches, tentoonstelling Kleurrijk Japan Stedelijk museum (2019-2020)
• Travelposters van Henry Rivers
• Google afbeeldingen Kunst affiches van steden

Tip: laat de leerlingen zelf op zoek gaan in hun omgeving naar hedendaagse affiches, bijvoorbeeld in bushokjes. Denk aan: voetbalwedstrijden, reclame voor merkproducten, festivals, concerten, circus, etc. Laat ze deze bekijken en er een foto van maken. Wat valt ze op? Voor wie is deze poster bedoeld? Wat zijn de verschillen tussen de affiches?

• Affiche/aankondiging maken

Laat de leerlingen een affiche maken voor bij de presentatie/ tentoonstelling van hun wijk van de toekomst in het jaar 2100’. De opdracht kan naar keuze zowel individueel als in tweetallen of groepjes worden uitgevoerd.
Deze opdracht kan ook digitaal uitgevoerd worden in een eenvoudig opmaakprogramma, zoals Paint.

Mogelijkheden voor uitwerking van het affiche.

De leerlingen: 

• Nemen met zwarte en gekleurde (conté) potloden hun ontwerpschets over op het A3-tekenvel. Vlakken kunnen eventueel ingevuld worden met inkt, verf of ecoline.
  Daarna geven ze invulling aan de achtergrond. Op wat voor weg rijdt de auto bijvoorbeeld? Welke gebouwen zie je er?
• Ze maken foto’s van de maquettes die op de tafels staan en maken daarmee een (Digitale) collage. Zoals Paul Citroen deed bij zijn Metropolis (1923).
• Voor de titel van de tentoonstelling en andere teksten verzinnen ze letters of knippen die uit tijdschriften. De letters mogen van verschillende grootte zijn en duidelijk genoeg zijn om op een afstand te kunnen lezen;
  De letters worden op een zelfgekozen plek op het affiche neergelegd en opgeplakt.
  
  

Voeg de resultaten uit de verschillende deelopdrachten samen en richt met elkaar een tentoonstelling in. Hier kunnen alle gemaakte (digitale) werkstukken zoals ontwerpschetsen en collages geëxposeerd worden.
Gebruik de affiches als aankondiging en nodig een andere klas en/of ouders uit om bij de opening aanwezig te zijn.
Laat de leerlingen een korte presentatie geven en hun producten toelichten. Ze lichten de titels van de werken toe en het maak- en samenwerkingsproces.

Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces aan de hand van onderstaande vragen:

• Wat heb je geleerd van het project? Wat wist je bijvoorbeeld nog niet?
• In welke utopische stad zou jij willen leven? Waarom?
• Was er materiaal dat je nog niet eerder had gebruikt? Hoe was dat?
• Wat is het meest opvallende van jullie wijk 2100?
• Welke utopische ideeën kunnen denk je straks ook echt bestaan?