Utopie, Groep 1-2
Bij jonge kinderen komen fantasie en spel nog helemaal van nature. In dit project gaan ze dat theatertalent verkennen, met poppen en knuffels als acteurs. In de eerste opdracht gaan de kinderen met het spel 'Ik ga op reis en neem mee…' zoeken naar gekke spullen, die ze meenemen op een avonturenreis naar hun droomplek. Met die spullen voeren ze allerlei theatrale opdrachten uit. De tweede opdracht gaat over poppenspel. De leerlingen bekijken poppenvoorstellingen (video of in het poppentheater), ze maken zelf handpoppen en verzinnen hier verhaaltjes voor. In de laatste opdracht bouwen ze hier op voort. Ze schilderen decors en laten hun poppen een spannende reis maken. Een presentatie voor publiek vormt de grote finale van dit project.
1. Informatie voor de leerkracht
Welkom!
Je gaat in de klas werken met het lesmateriaal van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Voor je aan de slag gaat leggen we je uit hoe je dit project tot een succes kunt maken.
Samen ontdekken
Onze cultuurlessen zijn gebaseerd op de didactiek van procesmatig werken, de leerlingen doorlopen hierbij een creatief proces. Zij worden zich bewuster van zichzelf, hun omgeving en ontdekken op een speelse manier hun creatieve vermogen. Met als kern dat je als leerkracht samen met de leerlingen beleeft, beschouwt, verbeeldt, bedenkt en maakt.
Houdingsdoelen
Bij de introductie, oriëntatie en opdrachten worden kennisdoelen en vaardigheidsdoelen benoemd. Onderstaande houdingsdoelen gelden in het algemeen:
Tips en aanbevelingen
Over dit project
Het project Samen op weg begint met de leerkracht die met een koffer in zijn hand vertelt dat hij op reis gaat naar zijn droomland, maar niet weet wat hij mee moet nemen. Op basis van deze start wordt het prentenboek Speeltuin van Mies van Hout en bijbehorende animatie bekeken en uitgespeeld. Hierna bespreken de leerlingen in de kring wat een ideale droomplek is. Ze maken hun bedachte droomplek met materiaal naar keuze en bespreken wat onmisbare spullen zijn. In de volgende opdrachten oefenen de leerlingen met uiteenlopende speloefeningen, waaronder poppenspel. Dat leidt tot een eindspel, eventueel voor publiek, over hun eigen droomplek en voor hen belangrijke voorwerpen.
Doelen
Er worden twee hoofddoelen geformuleerd die specifiek zijn voor het hele project. De doelen zijn op het gebied van kennis en vaardigheden. Aan het eind van het project worden deze doelen met behulp van de succescriteria geëvalueerd op het gebied van zelfregulering: de leerling kijkt terug en blikt vooruit.
Reflecteren
De reflectievragen bij de verschillende fases van het creatief proces kunnen tijdens en na iedere fase met de individuele leerling of de hele groep besproken worden. Zie ook de hand-out: Rollen van de leerkracht.
Taalonderwijs
Wil je woorden uit dit project koppelen aan taalonderwijs? Raadpleeg dan de begrippenlijst.
Benodigdheden
Bij elke opdracht staat een opsomming van benodigdheden weergegeven.
2. Introductie
| Hoofddoel kennis |
De leerling legt uit welke onderdelen bij de theatervorm poppenspel horen. |
| Hoofddoel vaardigheid |
De leerling geeft vorm aan een eigen droomplek door middel van poppenspel. |
Benodigdheden
Er zijn geen extra materialen nodig naast de algemene benodigdheden.
Aan de slag in de klas
Maak een keuze uit onderstaande opdrachten om het project te introduceren:
3. Oriëntatie
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Het filososfisch gesprek
Voer naar aanleiding van de introductie een filosofisch gesprek. Stel hierbij (een aantal van) onderstaande vragen:
Doe onderstaande opdrachten of maak een keuze:
Droomplek
Doorloop de volgende stappen:
Koffer inpakken
Neem zelf als voorbeeld iets mee dat je absoluut mee zou nemen op reis. Bespreek met de leerlingen waarom dit voor jou zo belangrijk is. Stop het in de koffer. Vraag de leerlingen om ook iets mee te nemen van thuis. Wat is voor hen onmisbaar? Laat hen er kort iets over vertellen. Waarom hebben ze hiervoor gekozen? Stop de voorwerpen in de koffer. De voorwerpen gebruiken we later in het project. Wanneer het voorwerp niet op school kan blijven, kun je er een foto of tekening van maken.
| Succescriterium |
Bespreek met de leerlingen de opdracht(en): welke onderwerpen gaan zij onderzoeken de komende les of tijd? Formuleer vanuit het filosofisch gesprek en/of de oriëntatie-opdracht, samen met de leerlingen, een succescriterium waaraan zij werken. Een voorbeeld van een succescriterium bij dit project kan zijn: De leerling verzint en verbeeldt een verhaal over een eigen pop die een reis maakt naar een droomplek. |
4. Opdracht: Op avontuur!
De opdracht start met het spel ‘Ik ga op reis en ik neem mee…’, waarin gekke voorwerpen meegenomen mogen worden. Naar aanleiding van dit spel worden voorwerpen op verschillende theatrale manieren ingezet. Er wordt eerst geëxperimenteerd met een schuursponsje. Daarna ook met meegenomen voorwerpen die in de koffer bewaard worden. Wat kunnen we met al die voorwerpen als we zijn aangespoeld op een onbewoond eiland? Het begeleid spel speelt een belangrijke rol bij het inleven in het thema. De opdracht eindigt met een presentatie waarin de leerlingen in groepjes op avontuur gaan naar hun droomplek.
| Subdoel kennis |
De leerling legt uit wat een avontuur is. |
| Subdoel vaardigheid |
De leerling zet voorwerpen op verschillende theatrale manieren in. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Doe onderstaande opdrachten of maak een keuze:
Jammie
Bekijk en bespreek de trailer van de voorstelling Jammie!!! van muziektheatergroep Tafel van Vijf. Wat gebeurt er in de voorstelling?
Ik ga op reis en neem mee
Warming-up in de kring. Je zegt: “Ik ga op reis en neem mee… een zonnebril”. De volgende in de kring herhaalt de zin en voegt iets toe, enzovoorts. Beeld ook zoveel mogelijk uit wat je meeneemt.
Variatie: alleen met lievelingsdingen, mensen, gekke en bijzondere dingen en dingen die eigenlijk niet kunnen. Zoals: mijn vader en moeder, mijn luchtballon, mijn schatkist, mijn gouden haarkam, de boom voor de deur.
Schuursponsje
Doorloop de volgende stappen:
Gek ding
Gebruik de koffer die is gevuld met de eigen voorwerpen. Vraag de leerlingen om zich voor te stellen dat de koffer is aangespoeld op een eiland. Op dat eiland wonen de eilandbewoners. De eilandbewoners kennen al die voorwerpen niet en weten niet waarvoor ze bedoeld zijn. Ze zijn nieuwsgierig en gaan de voorwerpen onderzoeken. Wat zou het zijn? En wat zou je ermee kunnen doen? Je speelt een eilandbewoner, loopt naar de koffer toe en pakt er een voorwerp uit. Je bestudeert het en begint iets met het voorwerp te doen waarvoor het voorwerp misschien niet bedoeld is. Nu mag een leerling een eilandbewoner spelen en een voorwerp pakken, het onderzoeken en er iets mee doen. Als een andere ‘eilandbewoner’ wil meespelen, dan mag dat.
Doe onderstaande opdrachten of maak een keuze:
Speeltuinspel
Doorloop de volgende stappen:
Stap in elkaars avontuur
Een leerling is de leider. De andere leerlingen volgen door precies het gedrag te kopiëren dat de leider heeft bedacht. Bijvoorbeeld: de leider verzint dat hij op een onbewoond eiland op zoek is naar een schat. Door de jungle, de modder, het water, de bossen, de woestijn. Gebruik eventueel tot de verbeelding sprekende muziek voor de sfeer (bijvoorbeeld de muziek uit de animatie van het prentenboek). Laat de leerlingen écht samen op avontuur gaan in hun eigen fantasie en de fantasie van de ander.
Vorm groepjes of splits de groep in tweeën. Vraag wie de reisleider wil zijn. De reisleider vertelt en neemt een aantal avonturiers mee naar zijn droomplek. De reis gaat door verschillende fantasieplekken of landschappen. De tocht en de avonturen zijn belangrijker dan de aankomst. Speel zelf mee en help de reisleider door vragen te stellen. Bijvoorbeeld: Waar zijn we nu? Hoe ziet het eruit? Hoe voelt het? Wat gebeurt er? Stimuleer de fantasie door mee te denken, te spelen en suggesties te doen. De andere leerlingen zijn publiek. Bespreek de presentatie na. Wat hebben de andere leerlingen (het publiek) gezien of gehoord dat ze leuk, spannend of mooi vonden?
| Reflectie subdoelen |
Welk voorwerp van een andere leerling zou je ook mee willen nemen op avontuur? |
| Reflectie proces |
Wat zou je nog meer willen meemaken in je droomwereld? |
5. Opdracht: Poppetje gezien, kastje dicht!
In deze opdracht maken de leerlingen op verschillende manieren kennis met poppenspel. Ze nemen een knuffel mee van thuis en spelen ontmoetingen tussen de knuffels. Er worden meerdere speloefeningen gedaan om de mogelijkheden van poppentheater te ontdekken. Zo is er een spel bij het lied ‘Ik stond laatst voor een poppenkraam’, bedenken de leerlingen poppenbewegingen en doen ze die na, oefenen ze het bevriesspel en maken ze popjes van hun vingers. In de uitvoerende fase maken de leerlingen een handpop van bijvoorbeeld een sok. De verhaaltjes die ze verzinnen worden door de gemaakte poppen gespeeld. In de presentatie laten de leerlingen het poppenspel zien aan publiek.
| Subdoel kennis | De leerling legt uit dat alles een pop kan zijn in poppenspel, zoals voorwerpen, vingers en knuffels. |
| Subdoel vaardigheid |
De leerling kan vanuit spel een eigen verhaal bedenken met verschillende soorten poppen. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Maak een keuze uit onderstaande opdrachten.
Poppentheater
Bekijk en bespreek een paar fragmenten uit poppenvoorstellingen. Zijn de leerlingen al eens naar een poppentheatervoorstelling geweest? Wat kunnen ze erover vertellen?
Knuffelspel
Doorloop de volgende stappen:
Ontmoeting.
In tweetallen improviseren de leerlingen een poppenspel met de knuffel. Ze geven elkaar pootjes en vertellen elkaar hoe ze heten. Moedig de leerlingen aan om een stemmetje te verzinnen. De andere leerlingen zijn publiek en klappen als de ‘knuffels’ uitgespeeld zijn. Doe het eventueel de eerste keer samen met een leerling die wil voor.
Poppenkraam.
Doorloop de volgende stappen:
Voer onderstaande opdrachten uit of maak een keuze.
Vingergezichtjes
Doorloop de volgende stappen:
Naar bed, naar bed, zei Duimelot,
Eerst nog wat eten, zei Likkepot.
Waar zal ik het halen?, vroeg lange Jan.
Uit grootmoeders kastje, zei Ringeling.
Dat zal ik verklappen, zei ’t kleine ding.
Of
Duimelot is in ’t water gevallen.
Likkepot heeft hem eruit gehaald,
lange Jaap heeft hem thuis gebracht,
korte knaap heeft hem in bed gelegd,
En kleine pinkje heeft alles gezegd.
Mijn eigen vriendje
Vertel de leerlingen dat ze een eigen vriendje mogen maken die met hen mee op reis kan gaan. Maak samen met de leerlingen een sok-, stok- of vingerpopje. Bijvoorbeeld met een pollepel of andere ongebruikelijke materialen of voorwerpen, zoals het schuursponsje. Kijk op Pinterest voor inspiratie.
Tip: een popje kan ook heel eenvoudig gemaakt worden met een zakdoek of vierkant lapje. Leg een grote knoop in een hoek en twee kleine in twee andere hoeken. Teken of plak er een gezichtje op. Of van een schuursponsje, zoals te zien is op Pinterest.
Op avontuur met je zelfgemaakte popje
De leerlingen mogen een avontuurtje verzinnen en uitspelen met hun eigen popje. Maak gebruik van de opbrengsten uit de eerdere opdrachten. Laat de leerlingen in tweetallen hun verhaaltje verzinnen, oefenen en uitspelen. Gebruik hiervoor eventueel een poppenkast of een tafel of lap van waarachter de leerlingen hun poppenspel kunnen spelen.
Presenteer de verzonnen avonturen aan elkaar. Welke leerlingen willen hun poppenspel laten zien? Laat hen de scène nog een keer oefenen en geef tips en tops. Nodig eventueel een andere groep uit om naar het poppenspel te komen kijken.
| Reflectie subdoelen | Welke beweging van jouw pop maakte heel duidelijk wat er gebeurde? |
| Reflectie proces | Hoe bedacht je welk avontuur jouw pop ging beleven? |
6. Opdracht: Ga je mee?
Poppenspelers hebben de magische mogelijkheid om poppen tot leven te brengen. In deze opdracht starten de leerlingen met het bekijken van voorbeelden hiervan. Vervolgens bedenken ze hoe hun gemaakte pop uit de tweede opdracht een reis maakt. Om dat te kunnen doen, is het belangrijk om antwoorden te krijgen op een aantal vragen, waaronder: Hoe heet het land waar we heen gaan? Hoe komen we daar? Hoe ziet het eruit? Wat ga je daar voor spannends doen? Bij het verhaal wordt een tekening of schilderij gemaakt dat als decor bij de verhalen gebruikt kan worden. Alle werkjes vormen een route waarlangs de leerlingen een reis kunnen maken. Met geleidspel en het oefenen van hun verhaal bereiden de leerlingen zich voor op een presentatie voor publiek.
| Subdoel kennis | De leerling vertelt wat een decor is. |
| Subdoel vaardigheid |
De leerling improviseert, samen met anderen en met hulp van de leerkracht, een reis langs droomplekken, die op zelfgemaakte achtergronden zijn getekend. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren. Aan het eind van deze opdracht staan evaluatievragen die betrekking hebben op het hele project.
Maak een keuze uit onderstaande opdrachten.
Bekijk en bespreek dit Schooltv-filmpje over poppenspelers.
Op reis naar Fantasia
Bespreek met de leerlingen dat ze samen met hun popje op reis gaan naar hun zelfverzonnen fantasieplek. Maak gebruik van de opbrengsten uit de oriëntatie: de verzameling droomplekken. Hoe ziet hun fantasieplek eruit? Wat is daar allemaal te doen? Hoe kom je er? Is het een eiland? Is het een land hoog in de lucht? Kun je er komen in een speciaal voertuig? Moet je eerst een draak verslaan? Of ben je er in één keer als je een toverspreuk opzegt?
Kom we gaan!
Vorm twee- of viertallen. Geef de leerlingen de opdracht om met hun popje in een poppenspel een stukje van hun reis te spelen. Waar zijn ze? Hoe reizen ze? Wat maken ze mee? Zijn er problemen? Gebeurt er iets leuks? Wat gaat mee op reis en hebben ze in hun koffer gestopt?
Mijn fantasieplek
Geef de leerlingen de opdracht om een tekening of schildering op A4- of A3-formaat te maken die ze bij hun eindspel kunnen gebruiken als achtergrond. Laat de leerlingen vertellen over hun werk.
Doe de onderstaande opdrachten of maak een keuze.
Avonturenroute: wensen- en verlangenreis
Doorloop de volgende stappen:
Ga je mee?
De leerlingen hebben al veel avonturen verzonnen. Laat hen nu ook in tweetallen een poppenspelavontuur bedenken en oefenen met hun eigen tekening of schildering als decor op de achtergrond.
Naar de andere kant van de wereld
Doe met de leerlingen een geleidspel met eigen inbreng. Verzin en speel samen al improviserend een reisverhaal en neem hierin de opbrengsten van de vorige opdrachten mee. Of gebruik het verhaal uit de bijlage (zie de link onder benodigdheden).
Maak een keuze uit de onderstaande presentatiemogelijkheden.
| Reflectie subdoelen |
Welk decorstuk hielp jou het beste om een verhaal te verzinnen? |
Bespreek met de leerlingen het doorlopen proces aan de hand van onderstaande vragen.
| Eindreflectie: zelfregulatie terugkijkend |
Is jouw pop veranderd door er poppenspel mee te spelen? |
| Eindreflectie: zelfregulatie vooruitkijkend |
Naar welke droomplek zou je graag nog op avontuur gaan met jouw pop? |
Jouw schakel voor kunst en cultuur op school en in de vrije tijd