Project: Wereldburger

Voer onderstaande opdrachten uit of maak een keuze.

1. Maak een bruggetje naar de jeugdliteratuur door op te merken dat je bij het lezen van kinderboeken ook andere dingen zullen opvallen als je jaren later een boek nog eens herleest. Wie kan daar een voorbeeld van geven? Stel dat je Pluk van de Petteflet nog eens herleest als je in groep 7 zit, wat zal je dan opvallen? (Bijvoorbeeld dat het vreemd is dat een jongetje in een kraanwagen rondrijdt, of dat de naam ´mevrouw Proper´ niet toevallig is gekozen.)
2. Vertel dat het boek dat in het komende literatuurproject (voor groep 8) centraal staat, gaat over een meisje dat haar eigen omgeving ontgroeid is. Ze wil als een echte wereldburger naar een wereldstad: naar New York!

Beknopte projectsuggestie groep 7

Start met de dia van het muurgedicht uit de introductie voor groep 8. Vertel dat er in Den Haag op allerlei plaatsen gedichten op muren zijn gezet, bijvoorbeeld deze (foto digibord). Vraag:

• Wat vind je ervan dat er gedichten op muren zijn gezet? Waarom vind je dat?
• Waarom zou men dat doen, denk je?
• Wat vind je van het gedicht dat je hier ziet?

Ga naar de website straatpoezie.nl  en constateer dat er in heel Nederland veel voorbeelden zijn te vinden. Zoom in op Den Haag.

Het lukraak aanklikken van locaties leidt vaak naar voor kinderen onbegrijpelijke gedichten. Vertel daarom dat je vooraf vier gedichten uit Den Haag hebt uitgekozen.

Werkblad 1: Lizette de Koning – Lijn 9
Werkblad 2: Garcon Fragile – Anna
Werkblad 3: Toon Hermans – Een Kip
Werkblad 4: Nelly Lausberg van Os – Bril

Deel de werkbladen met de gedichten uit. Alle leerlingen bestuderen de vier gedichten; organiseer dit in een circuitvorm of laat de werkbladen steeds doorgeven. Telkens bestuderen de leerlingen aan de hand van de volgende vragen:

• Bespreek met je groepje hoe je dit gedicht op een mooie manier hardop kunt voorlezen.
• Wat vinden jullie van dit gedicht?
• Heeft de dichter een bedoeling met het gedicht? Zo ja, welke?
• Op welke plek in jouw omgeving zou dit gedicht passen? Waarom daar?

In de volgende les laat je de leerlingen bedenken waar in de omgeving van de school een gedicht zou passen. Houd het realistisch want met een complete muurschildering zal de eigenaar van het gebouw niet blij zijn. Kies plekken waar je gemakkelijk een gelamineerde poster een tijdje op zou kunnen en mogen hangen.

Eerst verdiepen de leerlingen zich verder in bestaande poëzie. Verzamel daarvoor enkele gedichtenbundels (bibliotheek) die geschikt zijn voor leerlingen (suggestie: de bundels van Edward van de Vendel, Annie M.G. Schmidt, Toon Tellegen, Ted van Lieshout, Hans en Monique Hagen).

Laat de leerlingen vrij door de bundels snuffelen en met een suggestie komen welk gedicht, waar en waarom zou passen in de omgeving.

Vervolgens laat je de leerlingen zelf een gedicht schrijven. Op deze website vind je ideeën hoe je deze activiteit kunt organiseren.

Laat de gedichten in een fraaie kladversie uitwerken en organiseer een ´tentoonstelling´ in de klas. De leerlingen geven elkaar daarbij feedback en (vooral) feedforward: wat zou het gedicht nog mooier en beter maken?

De gedichten worden uitgewerkt en voorzien van een passende illustratie of achtergrond. Laat enkele voorbeelden zien.

Lamineer de gedichten en laat ze in de omgeving ophangen. Uiteraard organiseer je daar een feestje omheen, waarvoor je ouders en buurtbewoners uitnodigt.

Lees het eerste hoofdstuk voor.

Vraag:

• Waarom wil Emilia weg van huis? (Er is iets ergs gebeurd, ze vlucht weg van haar ouders.)
• Emilia zegt: “Dat meisje ben ik dus niet meer.” Wat voor meisje is Emilia dan nu wel, volgens jou?

Emilia vlucht omdat er iets ergs is gebeurd. Ze heeft altijd al verlangd naar New York, een wereldstad, dus besluit ze een ticket te boeken om zo haar vertrouwde omgeving te ontvluchten.

• Deel de leerlingen in groepjes in en geef elk groepje een ´placemat´.
• De leerlingen zitten rond de placemat en schrijven, zonder te overleggen, in twee minuten in hun deel van de placemat wat er kan gebeuren en waar je tegenaan kunt lopen als zij in hun eentje naar een grote stad zouden gaan.
• Na twee minuten mogen de groepsleden aan elkaar vertellen wat ze hebben opgeschreven. Samen kiezen ze daaruit drie punten die ze in het midden van de placemat noteren. Dat hoeven beslist niet de vaakst genoemde punten te zijn, maar juist de punten waarover ze het als groep eens zijn.

Bespreek de lijstjes klassikaal.

• Vertellen de lijstjes ook iets over jouzelf? Wat dan? (Bijvoorbeeld: de een verwacht meer ´bergen´ dan de ander.)
• Welke punten zou je ´verwachtingen´ kunnen noemen? Welke verwachtingen zouden ook wel eens uit kunnen komen? Hoe zeker kun je daar van zijn?

Doe deze opdracht na het voorlezen van hoofdstuk 6 (na bladzijde 33), of aan het eind van de eerste voorleessessie (na bladzijde 73).

Recapituleer dat Emilia via internet een kamer heeft gehuurd, maar dat dit een website van een oplichter blijkt te zijn.

• Laat de leerlingen in groepjes een lijst met tips opstellen met waarschuwingen voor de gevaren van internet (niet alleen over het huren van kamers natuurlijk). De tips worden met wat grotere letters op een A3-vel geschreven.
• Laat de lijst met tips in het midden op de tafels van het groepje leggen.
• De groepjes trekken nu in een circuitmodel langs alle tafels en bespreken wat zij van de tips van de andere groepjes vinden.
• Bespreek tenslotte klassikaal wat de ´gouden tips´ zijn, en waarom.

Optioneel: Emilia heeft dus geen onderdak. “Ik wil plassen en douchen en slapen,” denkt Emilia.

Wat zou jij doen als je Emilia was?

Doe deze opdracht aan het eind van de eerste voorleessessie, dus na bladzijde 73.

Vertel dat New York dé stad is van de wolkenkrabbers. Daarin vind je heel wat liften. Je weet dat Emilia een afspraak heeft op de bovenste verdieping van een hoge flat. Je wacht voor het gebouw tot je haar ziet aankomen en zorgt dat je ´heel toevallig´ samen met haar in de lift staat. De lift doet er precies één minuut over naar de bovenste etage. Wat zeg je tegen Emilia? Wat wil je van haar weten?

• Maak tweetallen. De een speelt de rol van Emilia. Samen bereid je vragen voor, maar niet de antwoorden. De persoon die Emilia speelt, weet dus al de vragen en kan alvast nadenken over wat ze zou antwoorden.
• Laat een aantal liftscènes voor de klas spelen.
• Evalueer de gesprekken:
• Wie stelde de beste vragen? Geef een voorbeeld van een heel goede vraag.
• Waarom vind je dat een goede vraag?
• Heb je Emilia beter leren kennen? En heb je haar ook beter leren begrijpen?
• Welke vragen en antwoorden deden je nadenken over jezelf?
• Laat vervolgens de scènes nog een keer spelen, maar dan allemaal tegelijk. De leerlingen krijgen de gelegenheid om naar aanleiding van de evaluatie diepere en nauwkeuriger vragen te stellen. Neem eventueel andere tweetallen zonder een voorbereidingstijd te geven.

Enquête
Geef alle leerlingen een A4 en de opdracht dit in vijf gelijke vakken te verdelen.

• Laat bovenaan hun eigen naam schrijven en in de vakken de namen Emilia, Seth, Jim, Abby en Vader van Emilia.
• Vervolgens schrijven de leerlingen in steekwoorden wat ze van deze personen vinden (niet waarom). Bijvoorbeeld: arrogant, onnozel, aardig, knap, …
• Zorg dat in elk vak ruimte overblijft, want − en vertel dit er meteen bij − aan het eind van het boek worden deze meningen herijkt: “Denk je nog steeds zo over deze persoon?”.
• Inventariseer kort en laat enkele leerlingen hun woordkeus motiveren.
• Neem de formulieren in om aan het eind van het boek weer uit te kunnen delen.

Modelen
Lees de laatste twee pagina’s (bladzijde 72-73) van het vorige voorleesdeel nogmaals voor, maar dan door te modelen. Onderbreek jezelf telkens door je hardop dingen af te vragen of commentaar te geven bij wat je (voor)leest.

• Maak voor iedere leerling kopieën van bladzijde 74-75 en 76-77 en deel deze uit.
• Verdeel de klas in groepjes en laat de leerlingen binnen hun groepje de tekst in korte leesbeurten hardop voorlezen en daarbij, net zoals je hebt voorgedaan, zich hardop dingen afvragen en commentaar geven.
• Pas als de hele tekst is voorgelezen, gaan de leerlingen met elkaar in gesprek over de tekst en de vragen die ze net hardop hebben uitgesproken.
• Bespreek ten slotte klassikaal:
• Op bladzijde 1 werd al duidelijk dat er iets met Emilia’s vader aan de hand was, nu komt pas het verhaal naar boven. Wat vind je ervan?
• Emilia wil niet meer met haar vader praten en gelooft alle berichten die op internet over hem worden geschreven. Maar vader heeft zijn kant van het verhaal nog nooit aan Emilia kunnen vertellen. Wat vind je daarvan?
• Wat is de rol van internet in dit verhaal? Zou dit ook allemaal zijn gebeurd als er geen internet was geweest?

Tip: Wil je meer weten over modelen? Kijk dan eens op deze website.

Stormstrip
Doe deze opdracht aan het eind van hoofdstuk 23, na bladzijde 103. Op dit moment van het verhaal begint de storm te razen.

• Deel tekenpapier uit en geef de opdracht een strip te maken hoe het toegaat in New York als daar een orkaan overheen gaat. Doel van de opdracht is de leerlingen actief te laten nadenken over wat er kan gebeuren, zodat ze straks actief luisteren of hun voorspelling uitkomt.
• Geef bij het tekenen eventueel enkele aandachtspunten, bijvoorbeeld: verwerk in je strip hoe het gaat met de mensen, de gebouwen, de (huis)dieren, het verkeer en de hoofdpersonen van het verhaal.
• Laat de leerlingen elkaars tekeningen bekijken en praten over hoe realistisch ze elkaars voorspellingen vinden.
• Blik aan het eind van de tweede voorleessessie (na bladzijde 148) nog een keer terug op de strips en de voorspellingen.

Stormscène
Doe deze opdracht aan het einde van het tweede voorleeskatern, na bladzijde 148.

Vertel dat de leerlingen hebben gehoord hoe Emilia en haar vrienden in het appartement schuilden tijdens de storm en onder die omstandigheid tot diepgaande gesprekken kwamen.

• Vraag:
• Waarom kom je juist op zo’n moment tot dit soort gesprekken?
• Over wat voor soort dingen zal je het bijvoorbeeld niet hebben?
• Verdeel de klas in groepjes van drie of vier leerlingen. Vertel dat er een orkaan over Nederland raast en dat het gebouw niet al te stevig is; er kunnen door het schudden van het gebouw plafondplaten naar beneden vallen, dus is het verstandig onder de tafels te schuilen. Dat schuilen zal best een tijdje duren. Lacherige gesprekken en keten is niet logisch.
• Laat de leerlingen onder de tafels gaan zitten en ontdekken waar ze over gaan praten (lachen en giebelen is verboden – het is een ernstige situatie). Voel zelf even aan hoe lang je dit laat duren, maar neem minstens vijf tot tien minuten.
• Als je het ´veilig-signaal´ hebt gegeven, mag iedereen weer boven de tafels komen.
• Laat de groepjes verslag uitbrengen waar je in dit soort situaties met elkaar over praat.

Tip: geef eventueel ´starters´ mee om een diepgaander gesprek op gang te helpen:

• Wat ga je doen als je deze storm overleeft?
• Hoe ga je terugkijken op je leven als je deze storm niet overleeft?
• Waar heb je spijt van dat je dat nog nooit gedaan hebt?
• Wat is je grootste droom in het leven?

Doe deze opdracht aan het eind van het tweede deel, na bladzijde 148.

• Vertel: “De storm is voorbij. Emilia is in New York en heeft zelfs een orkaan overleefd. Tijdens de storm heeft Emilie nagedacht over haar situatie en met Jim en Seth van gedachten gewisseld. Wat gaat Emilia nu doen? En welke tips heb jij daarvoor? De elektriciteit is hersteld, dus ze kan weer e-mails ontvangen.
• Schrijf Emilia een e-mail: vraag haar welke plannen ze nu heeft.
• Nu je Emilia beter hebt leren kennen: stel enkele vragen over wat zij denkt en wat ze voelt.
• Geef Emilia enkele tips wat ze nu het beste kan doen volgens jou.

Geef voldoende tijd om de e-mails te schrijven (op tablet, computer of op papier). Laat de e-mails zonder onderling overleg schrijven.

Laat de leerlingen in groepjes elkaar hun e-mails voorlezen. Per groepje mogen ze één mail kiezen die voor de klas wordt gepresenteerd. Bespreek deze mails klassikaal.

Volg onderstaande stappen.

1. Vertel dat Emilia lijdt aan smetvrees. Vraag wat de leerlingen denken dat ´smetvrees´ is. Vul zelf eventueel aan.

Opmerking: het doel van deze opdracht is niet de smetvrees op zich, maar de manier waarop een auteur soms eigenschappen van de hoofdpersoon vertelt. Niet door direct te vertellen: “Jan is een vrolijke jongen”, maar door telkens gebeurtenissen te vertellen waardoor je als lezer ontdekt dat Jan een vrolijke jongen is.

2. Vertel dat de schijfster, Anna Woltz, de smetvrees als eigenschap van Emilia door het hele boek heeft verwerkt. Ze vertelt dus niet: “Emilia is een meisje dat lijdt aan smetvrees”, maar beschrijft allerlei situaties waarin die smetvrees tot uiting komt. Dat begint al in hoofdstuk 2, en valt daar nauwelijks op, maar het wordt steeds meer ´een dingetje´. In hoofdstuk 3 staat bijvoorbeeld: …Zodra ik op mijn stoel bij het raampje zit, zet ik Gouden Regel Nummer Eén in werking. Ik haal een pak ontsmettende doekjes uit mijn tas en begin te boenen…

Vraag:

• Welke voorbeelden weten de leerlingen zich nog te herinneren?
• Op welk moment had jij het gevoel dat er iets aan de hand was met Emilia?
• Hoe gingen Jim, Seth en Abby met Emilia’s smetvrees om?
• Hoe zou jij er zelf mee omgaan, als iemand in jouw omgeving smetvrees heeft? Wat zou diegene bijvoorbeeld allemaal (niet) doen?

3. Laat in tweetallen scènes bedenken en spelen waarbij één van de leerlingen smetvrees heeft. Hoe gaat de ander er mee om? Wat vind je daarvan? Hoe kan het anders?
4. Terug naar het boek en de hoofdpersoon. Reflecteer op hoe het met Emilia verder moet gaan: ze blijft een meisje met smetvrees dat haar weg moet zien te vinden als wereldburger (in een vieze wereld). Hoe moet zij daar in de toekomst mee omgaan?

Doorloop onderstaande stappen om het project uit te voeren.

1. Recapituleer met de leerlingen waarom Emilia ook alweer naar New York was gevlucht.

• Er was iets ergs met haar vader gebeurd (maar ze wist niet precies hoe het zat).
• Haar moeder besteedde niet erg veel tijd aan haar dochter.
• Emilia wilde altijd al heel erg graag naar New York.

2. Vertel dat Emilia wijzer is geworden door haar vlucht naar New York. Vertel ook dat er straks groepjes worden gemaakt die elk een ´Emilia´ kiezen die een verhaal in de ik-vorm gaat vertellen. Ze kijkt daarin terug op het avontuur en vertelt haar conclusies over wat ze nu verder gaat doen. Geef de volgende aandachtspunten mee (schrijf ze op het bord of geef ze op een kaartje mee):

• Waaruit blijkt dat Emilia wijzer is geworden?
• Over welke dingen denkt ze nu anders dan eerst?
• Wat heeft ervoor gezorgd dat Emilia daar nu anders over denkt?
• Welke rol heeft de stad New York gespeeld? Had dat dit ook op een andere plek gekund?
• Welke rol hebben Jim, Seth en Abby gespeeld?
• Hoe dacht Emilia eerst over wat haar vader gedaan had?
• Hoe oordeelt Emilia nu over haar vader? Wat zorgt voor de verandering?
• Wat is de rol van haar moeder bij haar toekomstplannen?
• Wat zijn Emilia’s voornemens?

3. Maak groepjes en geef de groepjes schrijfmateriaal om aantekeningen te kunnen maken.

Tip: geef de groepjes een flap-over of een A3-papier.

Emilia mag uiteraard ook door een jongen gespeeld worden – vertel dat het gaat om de inhoud van het ik-verhaal, niet om een toneelstuk.

De ´Emilia’s´ vertellen hun terugblik en conclusies in de ik-vorm.

Laat de leerlingen eventueel tijdens het luisteren aantekeningen maken.

Bespreek de ik-verhalen na:

• Alle verhalen gehoord hebbend: welke argumenten zijn genoemd dat Emilia wijzer is geworden?
• Wat is er genoemd: over welke dingen denkt Emilia nu anders dan eerst?
• Wat heeft ervoor gezorgd dat Emilia daar nu anders over denkt?
• Welke rol heeft de stad New York gespeeld? Had dat dit ook op een andere plek gekund?
• Welke rol hebben Jim, Seth en Abby gespeeld volgens de ik-verhalen?
• Hoe dacht Emilia eerst over wat haar vader gedaan had?
• Hoe oordeelt Emilia nu over haar vader? Wat zorgde voor de verandering?
• Wat is de rol van haar moeder bij haar toekomstplannen?
• Wat zijn Emilia’s voornemens?

Enquête

Pak de enquêteformulieren die de leerlingen aan het begin van opdracht 2 hebben gemaakt, er weer bij. Laat ze opnieuw in steekwoorden noteren hoe ze nu, aan het eind van het verhaal, over de personen denken.

Vraag:

• Wie is er tot andere oordelen gekomen?
• Hoe komt het dat dat oordeel is veranderd?