Cultuuronderwijs op zijn Haags project 'Verdwenen Verhaal 2'

1. Informatie

Lees ter voorbereiding van de COH-lessen onderstaande informatie over de invulling en het doel van het project en manieren om het project te promoten. Ook zijn hieronder de algemene benodigdheden en de begrippenlijst opgenomen.

Wat doen de leerlingen in dit project?
In dit project met de titel Verdwenen verhaal gaan de leerlingen in de onderzoeksfase op zoek naar antwoorden op vragen als: Wat zijn verhalen? Waar ontstaan verhalen of waar vind je verhalen?
Verhalen vind je in voorwerpen, in vorm en beeld, muziek en dans, in andere kunstuitingen.
Verhalen komen vanuit taal en schrift: letters, woorden, zinnen, nieuwe communicatievormen, nep of geheimtaal. Er wordt gezocht naar persoonlijke verhalen, eigen of familieverhalen, wereldverhalen en verhalen over jezelf in de wereld. Voor de uitvoering wordt gewerkt met het vertellen van verhalen in beeld, beweging en geluid. Hoe breng je een verhaal over in taal, muziek, dans, beeld en hoe kan je emoties verbeelden? Als het project schoolbreed ingezet wordt, is uitwisseling mogelijk tussen de leerjaren. De opdrachten voor de verschillende leerjaren kunnen dan met elkaar verbonden worden. De titels van de opdrachten zijn daarom ook voor een deel hetzelfde of herkenbaar.
Groep 7 kan ook een opdracht doen die beschreven staat bij groep 5.

Waarom dit project?
Met het project, de gebruikte boeken, filmpjes en kunstuitingen wordt de ontwikkeling van fantasie en nieuwsgierigheid gestimuleerd. En zijn er een aantal andere relevante onderwerpen aan de orde: de noodzaak van verhalen delen, redenen voor het vertellen van een verhaal, het verhaal als doorgeefluik van wijsheden en levenslessen, het verhaal als middel om te leren over andere levens en gebruiken met als doel inzicht in, inleven in de ander, empathisch vermogen vergroten en gewoon voor het plezier! Door nieuwe verhalen te verzinnen of bestaande verhalen te veranderen kun je het beeld herscheppen van het zelf en de wereld om je heen.
De fasen van het creatief proces vormen het uitgangspunt voor de verwerking waardoor de leerlingen kennis en ervaring opdoen met onderzoek, maken, presenteren en reflecteren

Praktische aanbevelingen:
Tijdens dit project kan de zoektocht spannender gemaakt worden door de leerlingen naast de opdrachten ook ‘hints’ te geven. De eerste hint ligt direct na de introductie al in de klas. In iedere klas zijn twee vormen op de grond gelegd, twee V’s. In ieder klas liggen de V’s anders. (zie bijlagen)
Voor de start van onderzoeksopdrachten kan er bv. een hint op de verzamelmuur staan zoals : Wie , wat, waar, wanneer, waarom? Om een eerste aanzet tot een verhaal te maken kun je werken vanuit de 5 w’s. Vijf vragen die je kunt stellen om ingrediënten te verzamelen voor het verzinnen van een verhaal.
Tijdens de verschillende fases in dit project komt bv. de directeur even langs in de klas/stuurt een filmpje/legt een briefje neer of iets anders, met een vraag, opdracht, aanwijzing, verhaaltje.
De Muur van Bevindingen, de Verzamelmuur, is een muur die je in de school aanwijst om oplossingen en inhouden op ten toon te stellen. In de weken dat er aan dit project wordt gewerkt zal deze muur groeien met verschillend werk van de leerlingen van alle leerjaren die meedoen, ter inspiratie voor de andere klassen.
De ene groep verrast de andere groep met een boodschap of verhaal.
NB: Er kan ook gewerkt worden met het lege boek waarin de bevindingen en werk van de leerlingen bewaard worden.
Maak in de klas een verhalen vertelplek. Dit kan in de vorm van een zelfgemaakt kampvuurtje waar omheen gezeten wordt bij het vertellen van verhalen om zo een intieme sfeer te creëren.
Andere mogelijkheden zijn een VerhalenVertelstoel, een hoek met kussens, of een ander object waar je omheen kan zitten met de leerlingen.

Stroomdiagram
Het stroomdiagram is een hulpmiddel ter ondersteuning van het creatief proces en bij het plannen van de lessen. U werkt van links naar rechts. De kolommen staan voor de fases in het proces. De kleuren van de opdrachten per fase corresponderen met de kleuren van de verschillende uitkomsten. Maak een keuze uit de opdrachten aan de hand van de ontwikkeling en kwaliteiten van de leerlingen. Het proces staat centraal, niet het eindresultaat. Ga samen met de leerlingen het experiment aan.

Doelen
In dit project worden bij de Introductie, de Oriëntatie en de Opdrachten worden steeds een aantal kennisdoelen en vaardigheidsdoelen benoemd. De volgende houdingsdoelen gelden voor het project in het algemeen:

De leerling heeft een nieuwsgiereige houding en is pro-actief
De leerling kan postief kritisch reflecteren op eigen werk en dat van anderen

Promotie
Het project gaat meer leven als er ook buiten de klas aandacht voor is. Denk na over manieren om het project te promoten.

Stel ouders op de hoogte van het museumbezoek of de komst van de kunstenaar in de klas.
Maak flyers voor de eindpresentatie en verspreid deze in de buurt.
Maak foto’s of filmpjes van de diverse presentatiemomenten en deel deze via de schoolwebsite, klassenapp of andere kanalen.
Zorg dat de redactie van de wijkkrant tijdens de presentatie aanwezig is om een stukje te schrijven.

Aan de slag in de klas

We gaan ervan uit dat je kennis hebt van de opzet van COH.
Vraag bij de voorbereiding zo nodig hulp aan je interne cultuurcoördinator of je cultuurcoach (laat je informeren over de scholingsmogelijkheden).
Bereid het project bij voorkeur samen met je collega’s voor (vergeet de vakleerkrachten niet).
Een bezoek aan een voorstelling, tentoonstelling of vaste collectie in een Haagse culturele instelling is van grote meerwaarde. Zie CultuurSchakel voor het actuele aanbod.
Nodig als dat lukt een kunstenaar uit die betrokken wordt bij de uitvoering van het project.
Zie CultuurSchakel.
Bedenk van tevoren bij welke onderdelen je ouders kunt inschakelen.
Je mag het project ‘op maat maken’, mits je de fasen van het creatieve proces blijft doorlopen.
Trek voor het hele project zes tot acht lesmomenten van 45 minuten uit.

Algemene benodigdheden
Maak gedurende het hele project gebruik van de volgende ruimtes en materialen:

klaslokaal of speellokaal
muziekinstallatie en/of digibord
digitaal foto- en filmtoestel
(kleuren)printer
postervellen en stiften voor de leerkracht om aantekeningen op te maken tijdens gesprekken in de klas

Begrippenlijst Nederlandse taal

Vaktaal	Algemene woorden	Werkwoorden
de installatie de vervreemding het sonnet de emoticon de mimiek de locatie het gedicht het publiek de klank de collage de dialoog de percussie de scene de 5 W’s de (basis) emoties	het fietsframe de fietsenstalling lenig de troep de communicatie de boodschap het geheim de aanwijzing de hint het voorwerp niets iets de combinatie	reageren kwijtraken verdwijnen verdwalen analyseren uitbeelden

2. Introductie

Kennisdoel	De leerling ervaart een spannende introductie van een onderwerp a.d.h.v. een probleemstelling.
Vaardigheidsdoel	De leerling onderzoekt aanwijzingen in de zoektocht naar het verdwenen verhaal en verzamelt deze op een verzamelmuur.

Benodigdheden

zie bijlage: V-vormen

Aan de slag in de klasDit project kan school breed worden geïntroduceerd, maar ook per leerjaar. Maak een keuze uit een van de twee onderstaande mogelijkheden:

School brede introductie door de directeur
Doorloop onderstaande stappen:

De leerkracht zet van tevoren in het klaslokaal tafels aan de kant en stoelen in de kring.
De leerlingen en leerkrachten verzamelen zich op een centrale plek in de school.
De directeur geeft een in scène gezette presentatie. Hij heeft iets heel belangrijks te vertellen met behulp van een leeg boek of een smartboard/beamer. Bij de start van zijn presentatie blijkt het beeld of boek leeg. Oh jee, wat nu? Waar is het verhaal gebleven? Waarom is het verhaal kwijt, wat is er gebeurd, wie zijn we kwijt, wanneer is dit gebeurd, wie weet het? Weten de leerkrachten hier soms iets van? De leerlingen? Nee? Dan volgt de conclusie: het verhaal is weg!
We moeten op zoek naar het verhaal. Iedereen mag helpen. Zonder verhaal zijn we nergens. We moeten aanwijzingen gaan verzamelen en goed opletten. De directeur wijst een wand of muur aan waar al het verzamelde materiaal kan worden opgehangen, net als bij een politieonderzoek. Het raadsel van het verdwenen verhaal moet worden opgelost!
Iedereen gaat terug naar de klas om een plan te verzinnen.
Bij terugkomst in de klas ligt een eerste aanwijzing of hint klaar. In Iedere klas zijn twee vormpjes op de grond gelegd: twee V’s, de V van Verhalen. In ieder klas liggen de V’s anders. Zie bijlage.
De leerlingen ontdekken de vormen en bespreken wat het zou kunnen zijn. Wat zijn dit voor tekens? Is het een boodschap? Is het magie? Is het geheimtaal? Geef samen met de leerlingen de vormen een plek in de klas. Deze kunnen in opdrachten gebruikt worden.

Introductie in de klas door de leerkracht
Presenteer in uw eigen klas de introductieopdracht ‘Het boek is leeg, waar is het verhaal?’.
Doorloop onderstaande stappen:

Laat een leeg boek zien en vertel op theatrale wijze dat alle verhalen uit het boek zijn verdwenen. Er is geen letter, kras, afbeelding of alinea over.
Activeer de leerlingen om te onderzoeken wat er is gebeurd. Laat ze een manier bedenken om het boek weer te vullen.
Geef de leerlingen de eerste hint. Er ligt een grote envelop op tafel met daarin twee vormen: twee V’s, de V van Verhalen. Wat zijn dit voor tekens? Is het een boodschap? Is het magie? Is het geheimtaal? Geef samen met de leerlingen de vormen een plek in de klas. Deze kunnen in opdrachten gebruikt worden.
Maak duidelijk aan de leerlingen dat we, terwijl we het verhaal gaan zoeken, zelf al in een spannend verhaal zitten.

3. Oriëntatie

Kennisdoel	De leerling analyseert de woorden ‘boodschap en geheim’ mb.t. betekenis, overeenkomsten en verschillen.
Vaardigheidsdoel	De leerling verzamelt en maakt materialen met de V-vorm als uitgangspunt.

Benodigdheden

Er zijn geen extra materialen nodig naast de algemene benodigdheden.

Aan de slag in de klasDoorloop de vaste oriëntatie-onderdelen: het filosofisch gesprek en het uitvoeren van de eerste opdracht.

Het filosofisch gesprek
Voer naar aanleiding van de introductie een filosofisch gesprek. Stel hierbij (een aantal van) onderstaande vragen:

Waar vind je verhalen?
Kan een verhaal in een schilderij zitten?
Kan een verhaal in je hoofd zitten?
Kunnen verhalen overal zitten?

Andere invalshoek

Kan een verhaal kwijtraken?
Kan een verhaal verdwalen?
Kan een verhaal geheim zijn?
Zo ja, kan een geheim verhaal kwijtraken?
Zo nee, hoe zou dat dan komen?

Ondersteunende vragen

Kun je dat uitleggen?
Wat bedoel je met…?
Kun je een voorbeeld geven?
Betekent wat je zegt…?
Wat is het verschil tussen …?
Denkt iemand daar anders over?

Oriëntatieopdracht

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bespreek met de leerlingen of de twee V-vormen een geheime boodschap, hint of aanwijzing zijn. Wanneer is iets geheim, wanneer is het een boodschap? Speel met de betekenis en de vorm van de V. Wat kunnen de leerlingen met elkaar verzinnen? Is het de letter V? En is twee keer V een andere letter? Welke woorden kun je hiermee maken? Noteer de bevindingen in woord of beeld.
Laat de leerlingen in het klaslokaal naar de vorm of letter V zoeken in tekeningen, afbeeldingen, materialen, etc. Verzamel wat gevonden is op een centrale plek.
Maak een V-tafel. Zorg voor V’s in verschillende formaten, kleuren en materialen. Leg ook materialen neer waarmee de leerlingen zelf V’s kunnen samenstellen of uitknippen. Bijvoorbeeld takjes met ijzerdraadjes, aluminiumfolie, stukjes katoen, knuffels.
Maak van een bijzondere stoel of kruk een VV-stoel (VerhalenVertel-stoel), of gebruik een ‘kampvuurtje’. Wijs de leerlingen erop dat ze gedurende het project een verhaal mogen vertellen als ze op de stoel plaatsnemen.

Reflectievragen

Wat weet je nu meer van geheime boodschappen?
Welke geheime boodschap vind je het spannendst? Waarom?
Waarom is een vertelstoel handig als je iets wilt vertellen?
Wat valt je op in de zoektocht naar de vorm V?

4. Opdracht: Verdwenen verhaal, onderzoek

In deze opdracht verbeelden, verklanken en bewegen de leerlingen naar aanleiding van verhalen. Ze maken kennis met de 5 W’s die centraal staan in alle verhalen, dat letters gebruikt kunnen worden in bewegingen, dat verhalen overal te vinden zijn , dus ook in geluiden, afbeeldingen en voorwerpen, gebruiken emoties om vorm te geven aan bewegingen, beelden, scenes, dialogen en geluiden.

Kennisdoelen

De leerling:

maakt kennis met de 5 W’s in een verhaal en analyseert deze in een bekend verhaal;
ervaart dat letters gebruikt kunnen worden om beelden en bewegingen te maken;
ervaart dat tekeningen en voorwerpen ook verhalen zijn.

Vaardigheidsdoelen

De leerling:

beeldt letters uit met zijn lichaam en koppelt specifieke emoties aan letters;
bedenkt verhalen bij voorwerpen en gebruikt deze verhalen als basis voor een script;
bedenkt verhalen en past hierbij bewust de wie? wat? waar? toe;
verandert het waar? in een verhaal, past het verhaal hierop aan en beeldt het verhaal uit;
maakt een fiets in woord en beeld.

Benodigdheden

boek: Mooi boek - Joke van Leeuwen
de voorwerpen die de leerlingen hebben meegebracht, eventueel aangevuld met voorwerpen uit de klas.
boek: Rond vierkant vierkant rond: de beeldsonnetten - Ted van Lieshout
tekenmaterialen
eventueel gekleurd papier en collagemateriaal

Aan de slag in de klasDoorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren, presenteren en evalueren.

Vervolg van de zoektocht naar het verdwenen verhaal
Doorloop onderstaande stappen:

De directeur, een leerkracht of de conciërge komt regelmatig langs met vragen zoals: Hoe gaat het met de zoektocht? Welke aanwijzingen hebben jullie al gevonden?
Maak een filmpje van de directeur waarin hij een raadsel opgeeft of een verhaaltje vertelt over wat hij gedroomd heeft over de zoektocht. Vertoon het filmpje op het smartboard.
Laat de groepen onderling uitwisselen wat ze ontdekt hebben of laat ze elkaar vragen stellen.
Plaats op de verzamelmuur een nieuwe aanwijzing: twee keer V = W. De W van Wie, Wat, Waar, Wanneer, Waarom. Bespreek deze aanwijzing met de leerlingen. Wat heb je nodig voor het vinden van verhalen?

Onderzoek 1: Lenige letters

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bekijk en bespreek de afbeeldingen in het hoofdstuk ‘Lenige letters’ uit het boek Mooi boek van Joke van Leeuwen (Querido, 2015), of zoek op Google Afbeeldingen en Pinterest naar ‘lenige letters’.
Laat de leerlingen staand in de kring en individueel de letters I, L of T uitbeelden. Maak combinaties met emoties, bijvoorbeeld een lieve L, een irritante I, een tevreden T. Dit kan door mimiek in het gezicht, lichaamshouding of het uitspreken van de letter.
Maak tweetallen en zorg voor voldoende ruimte. De duo’s kiezen een letter en beelden de vorm van de letter liggend of staand uit.
Groepjes van drie tot zes leerlingen onderzoeken welk woord ze met hun groepje kunnen maken, bijvoorbeeld ‘vis’. De groepjes beslissen zelf of ze dat staand of liggend en met of zonder geluid doen. Maak eventueel foto’s van de letters en woorden en geef deze een plek op de verzamelmuur.

Tip: Met de app Dance Writer kun je persoonlijke boodschappen vertalen in dans en vervolgens versturen.

Reflectievragen

Welke letter heb je het beste kunnen maken? Hoe komt dat?
Wat was er moeilijk of makkelijk aan het maken van de letters? Hoe komt dat?
Welke letters zijn echt lenig?
Kan een letter gevoel hebben? Waarom?
Wat heb je van Mooi boek geleerd?
Wat vind jij van letters en wat vinden letters van jou?

Onderzoek 2: Opruimverhalen

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bekijk het YouTube-filmpje van het Haagse theatergezelschap Firma Mes over hun voorstelling Troep. Bespreek het filmpje aan de hand van onderstaande vragen:
- Wat is troep?
- Wanneer is iets troep?
- Hebben we troep in de klas?
- Hebben de leerlingen thuis ook troep?
- Is het echt troep of lijkt het troep omdat het niet opgeruimd is?
- Wat kun je met troep doen?
  Achter ieder voorwerp zit een verhaal. Bekijk het filmpje nog een keer zonder geluid. Wat zien de leerlingen?

Vraag aan alle leerlingen om van thuis een voorwerp mee te nemen waarvan zij denken dat het troep is. Dat mag van alles zijn, bijvoorbeeld een kapot onderdeel van de fiets waarop je hebt leren fietsen.
Iedere leerling vertelt kort zijn verhaal aan de hand van het meegebrachte voorwerp.
Verdeel de leerlingen en hun meegebrachte voorwerpen in twee groepen: de wie-groep en de waar-groep. Koppel twee leerlingen uit de verschillende groepen aan elkaar. Nu hebben we een onderwerp en een locatie. Stel vervolgens de vraag: “Wat gebeurt er?” De leerlingen verzinnen een zin. Probeer verschillende combinaties en mogelijkheden uit. Bijvoorbeeld: ‘wie’ is het potlood, ‘waar’ is het plastic zakje. De zin: In het plastic zakje vertelde het potlood een mop aan de schaar. Of: Het potlood leende een schaar bij de juf om een letter uit het plastic zakje te knippen.
Laat de leerlingen in groepjes van drie een verhaal bedenken. Ze doen dit aan de hand van de voorwerpen en de drie w-vragen: wie, wat, waar? Over wie gaat het verhaal? Waar zijn ze? Wat gebeurt er?

Reflectievragen

Had je het verhaal ook zonder de voorwerpen kunnen verzinnen? Waarom wel of niet?
Welk verhaal vond jij het allergekst? Waarom?
Welke rol heeft jouw voorwerp gekregen? Wat vond je daarvan?
Waarom zit in elk voorwerp een ‘wie’ of een ‘waar’?
Kan er ook een ‘wat’ in het voorwerp zitten? Leg eens uit.

Onderzoek 3: Wonderland

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bekijk en bespreek de film Alice’s Adventures in Paperland with Moleskine van Rogier Wieland (Vimeo). Wat is er wonderlijk in dit verhaal en waardoor komt dat? Alle drie W’s zijn vreemd: de hoofdpersoon (wie), de locaties (waar) en de handeling (wat).
Gebruik een voor de leerlingen bekend verhaal. Onderzoek met de leerlingen het verhaal vanuit de vijf W-vragen: wie is de hoofdpersoon, wat gebeurde er, waar vond het plaats, wanneer en waarom gebeurde dit?
Laat de leerlingen in groepjes van drie de ‘waar’ in het gekozen verhaal veranderen. De groepjes oefenen het vertellen van het nieuw ontstane verhaal. Laat een aantal leerlingen hun verhaal vertellen en uitbeelden. Wat is er gebeurd en veranderd in het verhaal?

Reflectievragen

Wat gebeurt er met het verhaal als je de plek verandert?
Welke plek verraste jou het meest?
Wat herken je nog van het bestaande verhaal?
Als je de plek van vandaag zou mogen veranderen, waar zou je dan heen gaan?
Wanneer zou je de plek nog meer willen veranderen? Waarom?

Onderzoek 4: Rond vierkant vierkant rond

Doorloop in deze opdracht onderstaande volgende stappen:

Toon de leerlingen het beeld op de omslag van het boek Rond vierkant vierkant rond: de beeldsonnetten van Ted van Lieshout (Leopold, 2016). Vergroot de afbeelding door erop te klikken.
Lees het volgende gedicht uit hetzelfde boek van Ted van Lieshout voor, en laat het zien:
De ochtend is nog grauw van mist en kou.
Mijn fiets staat stil te slapen in de schuur.
Ik moet naar school, ik trek hem aan het stuur
naar buiten. ‘Ik ben al laat,’ zeg ik, ‘kom nou!’
Bespreek het gedicht aan de hand van onderstaande vragen:
- over wie gaat dit gedicht?
- is de fiets goed gelukt?
- waarom is een deel geschreven en een deel getekend?
Bekijk de afbeelding van Bicycle Typogram, de met woorden gemaakte fiets van Aaron Kuehn. Bespreek of dit een tekening of een verhaal is.
Laat de leerlingen hun eigen fiets tekenen in beeld en woord. Onderdelen van de fiets kun je tekenen maar ook schrijven. Binnen de tekening mag rond vierkant zijn en vierkant rond; met vierkante wielen kun je de trap op fietsen.
Laat de leerlingen een verhaaltje bedenken waarin hun gemaakte fiets een hoofdrol speelt.

Variatietip: deze opdracht kan ook in collagevorm worden uitgewerkt. Laat de leerlingen dan eerst een aantal vierkante of ronde vormen uit gekleurd papier knippen. Gebruik ook de V-vormen. Mocht het moeilijk zijn om een fietsframe te tekenen, zet dan een fiets voor de klas.

Reflectievragen

Kun je fietsen op een fiets van woorden?
Waar zie je V’s in de fiets?
Welk verhaal zit er in de fiets?
Welke naam past goed bij jouw fiets?
Voor welke andere dingen dan fietsen kun je je fiets allemaal gebruiken?

5. Opdracht: Verdwenen verhaal, uitvoeren

Kennisdoelen

De leerling:

kent de basisemoties blij, boos, verdrietig, angstig en maakt kennis met emoticons;
maken kennis met percussie als communicatiemiddel;
ervaart dat je kenmerken en eigenschappen kan toeschrijven aan letters.

Vaardigheidsdoelen

De leerling:

bedenkt en maakt een emoticon en bedenkt een dialoog tussen twee gemaakte emoticons;
bedenken een korte scene met als onderwerp ‘publiek en emoties’;
beweegt en maakt geluid bij de emoties van een spannend verhaal;
zet woorden in om trommelgeluiden;
maakt een collage waarbij menselijke eigenschappen gekoppeld worden aan letters en bedenken daarbij een verhaal of letterdans.

Benodigdheden:

papier, stokjes, tape, plakband
diverse vormen
tekenmaterialen
collagematerialen

Vervolg van de zoektocht naar het verdwenen verhaal
Doorloop onderstaande stappen:

De directeur, een leerkracht of de conciërge ligt ervan wakker dat het verhaal nog steeds niet gevonden is. Wie wil hem een troostverhaaltje vertellen?
Op de verzamelmuur hangt een nieuwe aanwijzing: de tekst ‘Help! Waar is mijn wie? Je weet wel, die wie die wat ging doen bij waar’.
Zet iets in de gang en plaats er een bordje bij met de tekst ‘Ik ben je verhaal’ of ‘Ik heb niets gevonden’.

Uitvoeren 1: Emoticons

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bespreek met de leerlingen welke emoties er zijn.
Bekijk en bespreek de basis-emoticons. Zoek op Google Afbeeldingen naar ‘emoticons’ en bespreek dit artikel over ‘museale’ emoticons. Welke emoties beelden de icoontjes uit en waaraan zie je dat?
Laat de leerlingen een emoticon maken van een zelfgekozen emotie. Deze kan getekend of geschilderd worden. Gebruik stevig karton, knip de emoticon uit en bevestig ‘m op een stokje.
Laat de leerlingen hun emoticon een naam geven en in tweetallen een dialoog bedenken met de emoticons. De dialoog spelen ze voor de klas uit.
Plaats de emoticons bij de verzamelmuur.

Reflectievragen

Vind je een emoticon handig? Waarom?
Waarvoor kun je jouw emoticon allemaal gebruiken?
Wat is er speciaal aan jouw emoticon?
Wat viel je op bij je partner?
Hoe verliep het gesprekje tussen de emoticons?

Uitvoeren 2 : Publiek

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bekijk met de leerlingen de korte film Audience van Rogier Wieland (Vimeo). Vertel vooraf niet waarnaar jullie gaan kijken. Bespreek het filmpje na aan de hand van de volgende vragen:
- Wat zie je?
- Hoe reageert het publiek?
- Waarnaar zouden ze kijken?
- Welke emoties zag je?
- Vond iedereen het even leuk?
Zet de tafels aan de kant en plaats de stoelen zoals in het filmpje te zien was. De leerlingen zijn nu publiek. Oefen de verschillende emoties en reacties van het publiek. Het is heel spannend, verdrietig, grappig, saai, moeilijk, etc. Wat kunnen de leerlingen zelf verzinnen?
De leerkracht vertelt ‘een spannend verhaal rond het kampvuur’ en de leerlingen spelen de emoties uit en gebruiken hierbij hun hele lijf. Dat kan staand, zittend, draaiend, etc.
Oefen ook de verschillende geluiden die daarbij horen. Maak keuzes en spreek met de leerlingen af welke emoties en bewegingen op hetzelfde moment worden gemaakt.

Reflectievragen

Wat doe je wel en wat niet als je publiek bent?
Naar welke soort voorstelling kijk je het liefst?
Welke soort verhalen vind je het fijnst?
Welke emotie wil jij het liefst voelen bij het luisteren of kijken naar verhalen?
Hoe is het om met de hele groep tegelijkertijd dezelfde emotie te spelen?

Uitvoeren 3 : Apinti

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bekijk het YouTube-filmpje ‘Apinti’ (vanaf 0:16 minuten) en bespreek wat hier gebeurt. Vertaal de zinnen die getrommeld worden, zodat de leerlingen het een beetje begrijpen. Dit is ‘Apinti’, een manier om boodschappen uit te wisselen tussen Surinaamse stammen die ver van elkaar vandaan wonen.
Zet de tafels aan de kant en de stoelen in een kring met de rugleuning naar de binnenkant van de kring. De leerlingen gaan voor hun stoel zitten, de stoelzitting wordt hun trommel.
De leerlingen gaan nu zelf woorden vertalen in trommelgeluiden. Kies samen de woorden of zinnen uit. Begin bijvoorbeeld met rond vierkant, vierkant rond. Het ritme en de vorm van de woorden worden omgezet in geluid. Oefen met nog wat spannende woorden en korte zinnen.
Vraag de leerlingen individueel of ze een bericht willen trommelen voor de andere leerlingen in de klas. De boodschap zeggen ze nog niet hardop. Laat de andere leerlingen raden wat de boodschap was.
Maak foto-, film- en/of geluidsopnames en schrijf de boodschappen op. Plaats alles bij de verzamelmuur.

Reflectievragen

Hoe was het om te ‘praten’ met behulp van een trommel?
Konden jullie elkaar begrijpen? Hoe komt dat?
Waarin verschilt trommeltaal van spreektaal?
Is taal muziek en is muziek taal? Waarom?

Uitvoeren 4 : Lettervriend

Doorloop in deze opdracht onderstaande stappen:

Bekijk en bespreek deze video op Bol.com waarin schrijver en illustrator Annabel Keijzer vertelt over haar boek Mijn lettervrienden
Bespreek met de leerlingen wat de kenmerken van letters zijn als je ze ziet of uitspreekt. Denk aan rond, zacht, scherp, hoekig of een combinatie. De Z ziet er lekker hoekig uit, maar klinkt niet hoekig.
Hebben de leerlingen een lievelingsletter? Waarom die? Komt dat door de vorm of door de klank? Hoort er bij de lievelingsletter een lievelingswoord? De M van Mama? Of is het de letter van de naam van je allerbeste vriend?
Laat de leerlingen een eigen lettervriend maken in de vorm van een collage. Ze nemen hun lievelingsletter als basis en geven de letter menselijke eigenschappen, zoals benen, oren, een hoedje, een puntneus. Gebruik daarvoor ook andere letters.
Laat de leerlingen een keuze maken uit een van onderstaande opdrachten:
- een kort verhaal verzinnen over wat hij met zijn lettervriend meemaakt;
- in een zelfgevormd groepje een lenige lievelingsletterdans verzinnen en uitvoeren;
- een groepsfoto maken van de lettervrienden in de vorm van een klassenfoto.

Reflectievragen

6. Opdracht: Verdwenen verhaal, presenteren

Kennisdoel

De leerling maakt kennis met diverse presentatiemogelijkheden.

Vaardigheidsdoel

De leerling presenteert actief, gemaakt werk aan publiek.

Slot van de zoektocht naar het verdwenen verhaal
Doorloop onderstaande stappen:
- Op de verzamelmuur staat: De tijd dringt!
- De directeur komt langs of er wordt een filmpje van de directeur vertoond op het smartboard. De vraag van de directeur luidt: Hoe gaan we onze bevindingen presenteren? We hebben van alles onderzocht, gevonden, gemaakt. Er zijn hopelijk heel veel verhalen gevonden. Het wordt tijd om keuzes te maken!
In dit project staat het ontwikkelproces centraal en komt het eindproduct op de tweede plaats. In het creatief stroomdiagram wordt daarom gesproken over uitkomsten. De manier van presenteren staat niet vast, hieronder volgen een aantal suggesties. Het is zelfs heel goed mogelijk dat er een presentatievorm ontstaat die niet is omschreven. Luister en kijk naar de kwaliteiten en voorkeuren van de leerlingen en vergeet uw eigen kwaliteiten niet in te zetten in het proces.
Als dit project schoolbreed wordt uitgevoerd, staan de bevindingen van alle leerjaren centraal en kan er samengewerkt worden tussen de leerjaren.

Een cadeau voor de directeur!
De leerlingen hebben een verrassing voor de directeur. De directeur was zijn verhaal kwijt, maar de leerlingen hebben gezocht, uitgeprobeerd en geoefend. Ze hebben wel 1001 verhalen gevonden, want overal zijn verhalen te vinden. Hoe kun je deze nu allemaal vertellen? Heel eenvoudig: in korte presentaties, van bijvoorbeeld één minuut, met de focus op geluid, beweging of beeld. De hele school en de ouders zijn uitgenodigd om te komen kijken naar een van de volgende uitkomsten:
Presenteren 1: Beeldverhalen

Plaats de opbrengsten uit de opdrachten in het lokaal of elders in de school. Organiseer een beeldtaalwandeling waarbij de leerlingen gidsen zijn. Met de beeldtaal kunnen zij bijvoorbeeld emoties versterken, verwarring veroorzaken of, net als bij tentoonstellingen, categorieën indelen. Een smiley als beeldtaal geeft bijvoorbeeld aan dat dit onderdeel de grappige bevindingen bevat uit alle opdrachten van alle leerjaren. Een smiley met zwetend voorhoofd duidt de moeilijke opdrachten aan. Maak ook gebruik van de nieuwe, zelfbedachte emoticons.

Presenteren 2: Bewegingsverhalen

Geef de verhalen zo theatraal mogelijk vorm en zet ze om in illustrerende bewegingen met dansachtige elementen. De bevindingen uit de beeldtaalopdrachten kunnen hierin verwerkt worden.

Presenteren 3: Geluidsverhalen

Hoe mooi en origineel kun je een verhaal vertellen? Maak een geluidsperformance of verhalencompositie waarin je emoties in woord en beeld verwerkt. Gebruik de zelfgemaakte verhalen vanuit het wie, wat en waar. Combineer, verander en pas aan. Materialen kunnen instrumenten worden en voeg de zelfbedachte geluiden toe.

Presenteren 4: eigen presentatievorm

Presenteer de uitkomsten van de diverse opdrachten naar eigen inzicht.
Evalueren
Bespreek met uw leerlingen het doorlopen proces aan de hand van onderstaande vragen:
- Waar vind je verhalen?
- Wat heb je nodig om een verhaal te vinden?
- Zit er in een verhaal altijd een wie, wat of waar? Hoe komt dat?
- Waar zitten verhalen verstopt?
- Wat kun je met of in verhalen wat in het echt niet kan?
- Welke opdracht over verhalen vond je het leukst om te doen?
- Wat heb je geleerd over verhalen?
- Waarop moet je letten als je een verhaal wilt vinden of maken?
- Was het verhaal echt weg of toch niet?

Project: Verdwenen verhaal 2

Interdisciplinair

Kennisdoel	De leerling maakt kennis met diverse presentatiemogelijkheden.
Vaardigheidsdoel	De leerling presenteert actief, gemaakt werk aan publiek.

Cookies

Project: Verdwenen verhaal 2

Interdisciplinair