Vanuit de duinen, de polder of vanaf de snelweg kun je Den Haag van ver zien liggen. Die skyline kun je uit duizenden herkennen en is het onderwerp van dit project. Een bezoek aan een architectenbureau of een architect in de klas zijn mogelijkheden voor de introductie. Tijdens de drie deelopdrachten ervaren de leerlingen hoe vorm en omgeving van een gebouw elkaar kunnen versterken. De leerlingen onderzoeken allereerst gebouwen van beroemde architecten in de stad. Vervolgens verdiepen ze zich in het begrip ‘skyline’. Ze bestuderen afbeeldingen uit heden en verleden en knippen een silhouet van een markant gebouw. In de slotopdracht gaat het om de Haagse skyline van de toekomst. Welke vorm zouden ze aan de bestaande skyline willen toevoegen? Ze maken hiervan een ruimtelijk schaalmodel.
Welkom! Je gaat in de klas werken met het lesmateriaal van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Voor je aan de slag gaat leggen we je uit hoe je dit project tot een succes kunt maken.
Samen ontdekken Onze cultuurlessen zijn gebaseerd op de didactiek van procesmatig werken, de leerlingen doorlopen hierbij een creatief proces. Zij worden zich bewuster van zichzelf, hun omgeving en ontdekken op een speelse manier hun creatieve vermogen. Met als kern dat je als leerkracht samen met de leerlingen beleeft, beschouwt, verbeeldt, bedenkt en maakt.
Houdingsdoelen Bij de introductie, oriëntatie en opdrachten worden kennisdoelen en vaardigheidsdoelen benoemd. Onderstaande houdingsdoelen gelden in het algemeen:
De leerling toont zich nieuwsgierig en proactief.
De leerling kan positief-kritisch reflecteren op eigen werk en op dat van anderen.
Overleg en deel je plannen met de icc’er of je cultuurcoach.
Wij adviseren je het hele project van tevoren door te lezen om je goed voor te bereiden en de mogelijkheden te ontdekken die het project biedt.
Je kunt het lesmateriaal ook downloaden en printen. Gebruik het smartboard voor het beeldmateriaal.
Als richtlijn adviseren wij voor het doorlopen van het creatief proces in het hele project, zes tot acht lesmomenten in te plannen. Alle projecten hebben een introductie, oriëntatie en drie opdrachten. Je kunt ervoor kiezen het lesmateriaal aan te passen naar eigen wensen.
Iedere opdracht heeft dezelfde opbouw: onderzoeken, uitvoeren en presenteren. De reflectievragen kunnen tijdens en na iedere fase van het creatief proces met de individuele leerling of de hele groep besproken worden.
Nodig eens een Kunstenaar in de klas uit. Die kan levendig en beeldend over het beroep vertellen dat past bij dit project. Het gerelateerde aanbod bij dit project vind je op onze site.
Een bezoek aan een voorstelling, tentoonstelling of vaste collectie in een Haagse culturele instelling is ook van grote meerwaarde. Zie VONK voor het actuele aanbod.
Bedenk ook van tevoren bij welke onderdelen je ouders kunt of wilt inschakelen. Het project gaat meer leven als er ook buiten de klas aandacht voor is.
Maak foto’s of filmpjes van de diverse presentatiemomenten en deel deze via de schoolwebsite, klassenapp of andere kanalen.
Project specifieke informatie
Over dit project Met het project Haagse Skyline ontdekken en onderzoeken de leerlingen de architectuur in Den Haag en het beroep van architect. Ze verdiepen zich in de opvallende gebouwen in de stad en de Haagse skyline. Vervolgens gaan de leerlingen zelf aan de slag met het maken van een skyline met verschillende technieken. Zo ontdekken ze onder andere hoe je een silhouet maakt van een bestaand gebouw. En hoe je de functie van een gebouw zichtbaar zou kunnen maken in een eigen ontwerp. Tot slot werken ze een eigen ontwerp uit tot een ruimtelijk bouwwerk.
Doelen Er worden twee hoofddoelen geformuleerd die specifiek zijn voor het hele project. De doelen zijn op het gebied van kennis en vaardigheden. Aan het eind van het project worden deze doelen met behulp van de succescriteria geëvalueerd op het gebied van zelfregulering: de leerling kijkt terug en blikt vooruit.
Reflecteren De reflectievragen bij de verschillende fases van het creatief proces kunnen tijdens en na iedere fase met de individuele leerling of de hele groep besproken worden. Zie ook de hand-out: Rollen van de leerkracht.
Binnenkijken bij de opleiding Bouwkunde. Studenten van de HZ vertellen over hun ervaringen en het onderwijs bij de opleiding Bouwkunde in het gebouw van Rothuizen Architecten en Stedenbouwkundigen in Middelburg.
Doe indien gewenst meer onderzoek naar het beroep van architect.
Bezoek een expositie waarin architectuur en stedenbouw een prominente rol spelen. Denk aan exposities in het Atrium in het Haagse stadhuis, het Haags gemeentearchief en het Haags Historisch Museum.
Tip: Misschien is er een ouder van een leerling met een opleiding bouwkunde of iemand die het beroep van architect uitoefent en iets wil komen vertellen?
Bouwen
Laat de leerlingen bouwwerken samenstellen met materialen uit de klas.
Stapel met elkaar diverse voorwerpen uit de klas op elkaar, denk aan dozen, bakjes, tassen, boeken.
Bespreek het resultaat met elkaar.
Laat de leerlingen vervolgens de ruimte eromheen inrichten met een ´infrastructuur´: denk aan straten, parken, lagere bouwwerken, hogere bouwwerken.
3. Oriëntatie
Benodigdheden
Niet van toepassing
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste oriëntatie-onderdelen: het filosofisch gesprek en het uitvoeren van de eerste opdracht.
Het filosofisch gesprek Voer naar aanleiding van de introductie een filosofisch gesprek. Stel hierbij (een aantal van) onderstaande vragen:
Heeft een stad een gezicht, een karakter?
Kan een stad krimpen?
Wat zijn de verschillen tussen een dorp en een stad?
Wat maakt de stad een stad?
Hoe zie je aan de binnen- en buitenkant de functie van een gebouw?
Voer onderstaande opdrachten uit of maak een keuze:
Maak met de klas een rondwandeling langs diverse bekende gebouwen in het centrum van Den Haag, met als aandachtspunten wonen, werken en recreëren. Voer deze wandeling eventueel uit onder begeleiding van een architect, of maak een afspraak met Gilde Den Haag.
Of maak een rondwandeling in de omgeving van school, op zoek naar de verschillende architectuur. Tip. Als dit niet mogelijk is, dan kan er ook een digitale route worden gemaakt met Google Earth.
Bekijk en bespreek met de klas een aantal van de volgende websites over Haagse architectuur:
Bespreek met de leerlingen de opdracht(en): welke onderwerpen gaan zij onderzoeken de komende les of tijd? Formuleer vanuit het filosofisch gesprek en/of de oriëntatie-opdracht, samen met de leerlingen, een succescriterium waaraan zij werken. Een voorbeeld van een succescriterium bij dit project kan zijn:
De leerling geeft vorm aan een eigen Haagse skyline door silhouetten te gebruiken van bekende Haagse gebouwen en een eigen ontwerp toe te voegen.
4. Opdracht: Highlights in Den Haag
In deze opdracht onderzoeken de leerlingen een aantal beroemde gebouwen van bekende architecten in Den Haag. Aan de hand van opgestelde onderzoeksvragen bestuderen ze in groepjes een gebouw. Op basis van deze studie ontwerpen de leerlingen een kubuspresentatie of muurkrant. De presentatie bevat een foto van het onderzochte gebouw, de formele gegevens, functie, kenmerken, relatie met andere bouwwerken en de omgeving en hun eigen mening. Ze knippen, plakken en tekenen.
Subdoel kennis
De leerling benoemt een aantal bekende gebouwen in Den Haag met hun kenmerken.
Subdoel vaardigheid
De leerling maakt een kubuspresentatie of muurkrant over een bekend gebouw in Den Haag waarin de formele gegevens, de functie, de plek en de relatie tot de omgeving en zijn eigen, onderbouwde mening over het gebouw aan bod komen.
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Voer onderstaande opdrachten in volgorde uit:
Laat de leerlingen onderzoek doen naar beroemde gebouwen van bekende architecten in Den Haag. Vorm twee- of drietallen. Elk groepje kiest een gebouw, bij voorkeur een gebouw dat ze al kennen en eerder in het echt hebben gezien.
Suggesties voor gebouwen (zie ook de voorbeelden uit de oriëntatie-opdracht):
Het Binnenhof, Torentje of de Ridderzaal
De Tweede Kamer
De Hoge Raad
Het Vredespaleis
De Amerikaanse ambassade
Het Mauritshuis
De Grote Kerk
De hoogbouw rondom het Centraal Station
Station Hollands Spoor
De Scheveningse Pier
Het Stadhuis
De gebouwen aan het Spui
Het Kurhaus
Gemeentemuseum
De Papaverhof
De Volharding in de Grote Marktstraat
Laat de leerlingen een of meerdere afbeeldingen van het gebouw zoeken en onderzoek doen aan de hand van onderstaande vragen:
Waar staat het gebouw?
Wie is de architect?
Wat is de functie van het gebouw (wonen, werken, recreëren)?
Waarom is dit gebouw bekend?
Wat is de relatie tussen interieur en exterieur?
Wat zijn opvallende kenmerkende en bijzondere elementen?
Wat vind je van het gebouw? Waarom?
Heeft het gebouw een bijnaam? Zo nee, kun je zelf een bijnaam verzinnen?
Doe onderstaande opdrachten of maak een keuze:
Kubuspresentatie of muurkrant Geef de leerlingen de opdracht om een kubuspresentatie of een muurkrant over de onderzochte gebouwen te maken. Op een kartonnen kubus of doos wordt op alle zes de vlakken iets over het gebouw verteld. De muurkrant heeft de vorm van een poster.
De kubuspresentatie of muurkrant moet in elk geval de volgende elementen bevatten:
een foto van het gebouw
de formele gegevens over het gebouw
de plek en de relatie tot de omgeving
de functie van het gebouw
een eigen, onderbouwde mening over het gebouw
Spannend verhaal Verzin in het groepje een spannend verhaal dat zich afspeelt in het gebouw en dat zich richt op een kenmerkend onderdeel van het gebouw.
Maak hier kleine tekeningen bij die het verhaal illustreren. Dit kan ook in de vorm van een boekje of stripverhaal.
De resultaten kunnen op verschillende manieren gepresenteerd worden:
De groepjes presenteren de kubussen of muurkranten aan elkaar en lichten de gemaakte keuzes toe.
De groepjes vertellen het spannende verhaal en/of laten de tekeningen zien.
Maak foto’s van de tekeningen en maak er een diapresentatie van.
Tip: deze presentaties kunnen ook aan andere groepen of de ouders gegeven worden.
Reflectie subdoelen
Welk kenmerk van het gebouw ontdekte je pas tijdens het onderzoeken?
Reflectie proces
Wat is er voor jou veranderd aan het gebouw doordat je er nu meer over weet?
5. Opdracht: Skyline
In deze opdracht gaan de leerlingen onderzoeken wat het begrip ‘skyline’ betekent. Ze diepen het begrip uit en bestuderen afbeeldingen van heden en verleden. Aan de hand van deze studie kiezen ze een prominent gebouw met een markant silhouet en maken ze dit na. Hierbij wordt gelet op afmetingen en schaal. De leerlingen tekenen, knippen en snijden.
Subdoel kennis
De leerling legt uit wat een skyline is en op welke manier je die kunt vormgeven door middel van contour en silhouet.
Subdoel vaardigheid
De leerling maakt een herkenbaar silhouet van een Haags gebouw waarbij hij rekening houdt met afmetingen en schaal.
grote kaart of plattegrond van Den Haag waarop getekend en geschreven mag worden (eventueel zelf maken op een groot stuk karton)
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Voer onderstaande opdrachten in volgorde uit:
Verken samen met de leerlingen het begrip ‘skyline’. Neem onderstaande elementen en termen in het onderzoek mee:
• de woordelijke betekenis • contour, silhouet, contrast licht/donker • associaties • vroeger en nu • modern en traditioneel • stad en platteland • cultuur en natuur
Bekijk en bespreek:
• de skyline van Den Haag. • de silhouet -afbeelding van de skyline • en foto’s van gebouwen in Den Haag uit de architectuurgids.
Besteed aandacht aan de vorm, contour en typische kenmerken van de gebouwen.
De leerlingen maken met elkaar een Haagse skyline voor in de klas. Volg onderstaande stappen bij het uitvoeren van de opdracht:
De leerlingen kiezen ieder een prominent en opvallend Haags gebouw met een markant silhouet.
Maak afspraken over afmetingen en schaal.
Laat de leerlingen op zwart karton de contour/omtrek van het gekozen gebouw natekenen en uitknippen of snijden. Besteed aandacht aan kenmerkende vormen en details.
Bespreek de vorm van de skyline: plaats de silhouetten op de grond naast elkaar en bepaal zo de volgorde en het totale plaatje.
De silhouetten kunnen op verschillende manieren worden gepresenteerd:
Vorm met de silhouetten een skyline op de muren van de klas.
Rangschik de silhouetten op een tafel. Verbind met draadjes wol, touw of katoen de gebouwen met hun plek. Tip: Dit kan ook met een grote plattegrond van Den Haag als ondergrond.
Plak het geheel zo nodig op transparant papier en hang dit aan een wand of raam of aan het plafond in het lokaal.
Maak een kort filmpje van het totale silhouet of stel een panoramafoto samen. Plaats deze op de schoolwebsite.
Reflectie subdoelen
Waaraan is jouw Haagse gebouw te herkennen?
Reflectie proces
Hoe lukte het jou om de verhoudingen van het silhouet overeen te laten komen met die van het echte gebouw?
6. Opdracht: The sky is the limit
In de laatste opdracht staat de Haagse skyline van de toekomst centraal. De leerlingen onderzoeken een aantal belangrijke aspecten waaraan een gebouw moet voldoen. Ze onderzoeken hoe een gebouw zich onderscheidt ten opzichte van andere gebouwen. Vervolgens ontwerpen en maken de leerlingen een silhouet van een gebouw dat ze willen toevoegen aan de bestaande Haagse skyline. In deze opdracht ontdekken en ervaren leerlingen dat onderscheid, relatie met de omgeving, functie en vorm zeer bepalende begrippen zijn voor de zeggingskracht van een gebouw.
Subdoel kennis
De leerling benoemt de basale beginselen van het perspectieftekenen, zoals verdwijnpunt en horizon.
Subdoel vaardigheid
De leerling ontwerpt een gebouw voor de toekomst dat in silhouet opvallend afwijkt van de huidige Haagse skyline.
klein kosteloos materiaal voor details schaalmodellen
kleine breekmesjes met stop
sterke (bouw)lamp
groot stuk karton voor ondergrond
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren. Aan het eind van deze opdracht staan evaluatievragen die betrekking hebben op het hele project.
Doorloop onderstaande stappen:
Bespreek met de leerlingen dat ze een eigen gebouw gaan ontwerpen om toe te voegen aan de gemaakte skyline van Den Haag. Het gebouw is opvallend en onderscheidend ten opzichte van de bestaande gebouwen. Wat voor soort gebouw zou er in de toekomst nodig zijn?
Welke originele ideeën ontstaan er? Denk bijvoorbeeld aan een gebouw in de vorm van een golf, een meubelzaak in de vorm van een stoel, een drukkerij of uitgeverij in de vorm van een letter. Zie ook de gebouwen met bijzondere vormen uit de oriëntatie opdracht.
Bespreek de ontstane ideeën met elkaar aan de hand van de volgende punten:
De functie die het gebouw krijgt. Dat mag ook een (nog) niet bestaande functie zijn.
De maat en de vorm. Wat is er opvallend en anders?
Gebruik van bijzondere, nieuwe en duurzame materialen.
De plek waar het gebouw zou moeten komen.
Een (bij)naam.
2. Laat de leerlingen drie tot vijf snelle contourschetsen maken van hun ideeën op een vel A4-papier. Laat de leerlingen ook bedenken welke maat het heeft ten opzichte van de gemaakte skyline uit opdracht 5.
3. Laat de leerlingen één van hun schetsen uitwerken als silhouet op karton. Met een schaar of mesje knippen of snijden ze het silhouet uit. Laat ze hun silhouet eventueel afmaken met passende materialen.
4. Voeg de silhouetten toe aan de skyline en bedenk individueel of met de groep (bij)namen voor de nieuwe gebouwen.
Doorloop onderstaande stappen:
Bespreek met de leerlingen dat ze hun silhouet gaan uit werken tot een ruimtelijk model van een gebouw.
Laat de leerlingen een globale ruimtelijke schets van hun silhouet op maat maken om inzicht te krijgen in de verschillende zijdes en het dak.
Laat hen de verschillende onderdelen zoals de zijdes en bovenkant van het gebouw recht tekenen − dus juist niet in perspectief − op foam of karton en deze uitknippen of uitsnijden. Spreek vooraf met de leerlingen een maximale hoogte af.
Instrueer de leerlingen hoe je de diverse zijdes aan elkaar bevestigt: verlijmen of plakken met schilderstape aan de binnenkant.
Bevestig het gebouw op een ondergrond met lijm, tape, eventueel met behulp van steuntjes van karton.
Laat de leerlingen details maken en toevoegen zoals: ramen, deurposten, een dakterras, of balkonhekjes, of andere bijzonderheden passend bij hun gebouw.
De gebouwen kunnen op verschillende manieren gepresenteerd worden:
Maak met de gebouwen een nieuwe stad. Besteed aandacht aan de gebouwen door een nieuwe skyline te maken met behulp van een sterke lamp om zo de skyline op de muur te projecteren.
Maak vanuit verschillende standpunten een zwart-wit panoramafoto met een smartphone. Laat de leerlingen een aantal opstellingen uitproberen. Toon deze op het digibord en bespreek het resultaat.
Laat de leerlingen de gebouwen bij de (bij)namen zoeken.
Plaats de panoramafoto met de (bij)namen op de schoolwebsite.
Reflectie subdoelen
Waarin onderscheidt jouw gebouw zich van de bestaande gebouwen in de Haagse skyline?
Bespreek met de leerlingen het doorlopen proces aan de hand van onderstaande vragen:
Vind je architectuur wel of geen kunst?
Wat ben je te weten gekomen over de Haagse skyline?
Wat zou je een volgende keer willen onderzoeken?
Wat vond je prettiger om te doen: de grote vorm maken of werken aan de details?
Welke steden hebben nog meer een bijzondere skyline?
Wat heb je ontdekt bij het ruimtelijk tekenen?
Hoe zou de stad er volgens jou uitzien als er geen regels zouden zijn voor het bouwen van nieuwe gebouwen?
Eindreflectie: zelfregulatie terugkijkend
Hoe zou je je voelen als je in het echt langs jullie skyline van silhouetten zou lopen?
Eindreflectie: zelfregulatie vooruitkijkend
Wat zou je willen toevoegen aan jullie Haagse skyline zodat het echt jouw plek wordt?
Verder lezen?
Meld je dan nu aan of log in!
Registreer nu en ontvang gratis toegang tot al onze projecten in de COH Haagse Ladekast.
