Onze stad, Groep 3-4
Den Haag is de Hofstad. De leerlingen ontdekken waarom. Waaraan kun je zien dat de koning hier woont en werkt, en dat zijn voorvaderen dat ook al eeuwenlang deden? Stap voor stap ontdekken de leerlingen meer over de koninklijke familie en Den Haag als Hofstad. De koning en zijn voorgangers zijn overal te vinden. Op schilderijen en foto’ s, beelden en munten. In de stad zie je de paleizen en op Prinsjesdag de koets. Zo leren de leerlingen de stad en haar koninklijke familie met hun paleizen beter kennen. Ze ontwerpen een nieuwe munt. Voor prinses Amalia. Of toch liever voor zichzelf? Ze ontwerpen ook meteen een nieuw paleis voor haar en bedenken een nieuwe koets. Een koninklijk project.
1. Informatie voor de leerkracht
Welkom!
Je gaat in de klas werken met het lesmateriaal van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Voor je aan de slag gaat leggen we je uit hoe je dit project tot een succes kunt maken.
Samen ontdekken
Onze cultuurlessen zijn gebaseerd op de didactiek van procesmatig werken, de leerlingen doorlopen hierbij een creatief proces. Zij worden zich bewuster van zichzelf, hun omgeving en ontdekken op een speelse manier hun creatieve vermogen. Met als kern dat je als leerkracht samen met de leerlingen beleeft, beschouwt, verbeeldt, bedenkt en maakt.
Houdingsdoelen
Bij de introductie, oriëntatie en opdrachten worden kennisdoelen en vaardigheidsdoelen benoemd. Onderstaande houdingsdoelen gelden in het algemeen:
Tips en aanbevelingen
Over dit project
Den Haag is de Hofstad. Maar wat houdt dat nou in, waaraan kun je zien dat de koning hier woont en werkt, en dat zijn voorvaderen dat ook al eeuwen deden? Stap voor stap ontdekken de leerlingen meer over de koninklijke familie en Den Haag Hofstad via schilderijen, beelden, munten, paleizen en koetsen. Ze ontwerpen een nieuwe munt voor Amalia, maken een nieuw paleis voor haar en bedenken ook een nieuwe koets.
Doelen
Er worden twee hoofddoelen geformuleerd die specifiek zijn voor het hele project. De doelen zijn op het gebied van kennis en vaardigheden. Aan het eind van het project worden deze doelen met behulp van de succescriteria geëvalueerd op het gebied van zelfregulering: de leerling kijkt terug en blikt vooruit.
Reflecteren
De reflectievragen bij de verschillende fases van het creatief proces kunnen tijdens en na iedere fase met de individuele leerling of de hele groep besproken worden. Zie ook de hand-out: Rollen van de leerkracht.
Taalonderwijs
Wil je woorden uit dit project koppelen aan taalonderwijs? Raadpleeg dan de begrippenlijst.
Algemene benodigdheden
Bij elke opdracht staat een opsomming van benodigdheden weergegeven.
2. Introductie
| Hoofddoel kennis | De leerling legt uit wat het betekent dat Den Haag de Hofstad is. |
| Hoofddoel vaardigheid | De leerling geeft vorm aan een nieuwe munt, een koninklijke kamer en een koets voor de koninklijke familie. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Het project kan als volgt geïntroduceerd worden:
Koninklijk bij naam
Hofstad Den Haag
3. Oriëntatie
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Het filosofisch gesprek
Voer naar aanleiding van de introductie een filosofisch gesprek.
Stel hierbij (een aantal van) onderstaande vragen:
Voer onderstaande opdrachten uit of maak een keuze.
De Kroon van de koning
Toon het eerste fragment (tot 1 minuut) van de Schooltv-video Waarom heeft onze koning geen kroon op.
In dit fragment van Studio Snugger wordt beweerd dat onze koning een nep-koning is, omdat hij nooit een kroon draagt. Stop het fragment op het moment dat de presentator vraagt of dit Snugger (waar) of Kletspraat (onzin) is. Bespreek de ideeën van de leerlingen met elkaar: wel of niet waar?
Laat vervolgens de rest van de video zien, waarin wordt uitgelegd waarom het kletspraat is.
Koninklijk tafereel
Bespreek met de leerlingen: waaraan kan je zien dat iemand een echte koning of koningin is? Kleding, houding, sieraden, hofhouding? Maak vervolgens samen met de leerlingen een tableau vivant, waarbij iedereen iemand van het paleis uitbeeldt: de koning en koningin natuurlijk, de prinsessen, maar ook de kok, butler, de koninklijke wc-papier-vervanger, etc.
Tip: gebruik eventueel rekwisieten en of ‘kostuums’.
Maak er een koninklijke klassenfoto van.
Zie ook toolbox theater, tableau vivant
| Succescriterium |
Bespreek met de leerlingen de opdracht(en): welke onderwerpen gaan zij onderzoeken de komende les of tijd? Formuleer vanuit het filosofisch gesprek en/of de oriëntatie-opdracht, samen met de leerlingen, een succescriterium waaraan zij werken. Een voorbeeld van een succescriterium bij dit project kan zijn: De leerling ontwerpt een nieuwe koninklijke munt, een paleis-interieur en een alternatief voor de Gouden Koets. |
4. Opdracht: De koning in beeld
In deze opdracht ontdekken de leerlingen waarom Willem-Alexander koning is geworden. We komen de (afbeelding van) de koning overal tegen: op schilderijen, foto’s, beelden en zelfs op blikken trommeltjes. Dit is geen uitzondering: er worden al eeuwen schilderijen en beelden van koningen en keizers gemaakt. Waarom is dat? En waarom zien we hem en zijn voorouders zelfs op ons geld staan? Aan de hand van munten door de tijd heen ontdekken de leerlingen meer over de familie van de koning, en ontwerpen ze uiteindelijk zelf een munt voor ‘Koningin Amalia’.
| Subdoel kennis | De leerling legt uit waarom koningen en koninginnen van oudsher op munten, portretten en memorabilia worden afgebeeld. |
| Subdoel vaardigheid | De leerling ontwerpt een nieuwe munt voor prinses Amalia of voor zichzelf. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Doe onderstaande opdrachten of maak een keuze.
Van Prins naar Koning
Bekijk met de leerlingen de volgende Schooltv-video: Koning Willem-Alexander, van prins tot koning van Nederland.
Bespreek de video kort na:
Kijk, de koning!
Kop of munt
Koningen en koninginnen zijn al heel lang op geld, op munten, te zien. Dat gebeurde al bij de oude Romeinen, ruim 2000 jaar geleden. Vroeger was een koning of keizer het middelpunt van het land. Hij bezat alle macht en besliste over alles en iedereen. Hij was vaak ook de enige die munten mocht maken. Vandaar dat zijn hoofd op de munt van het land te zien was. Die gewoonte hebben we nu nog steeds.
Laat een aantal voorbeelden van (oude) munten zien (werkblad 3). Op elke munt is te zien om welke keizer, koning of koningin het gaat (in chronologische volgorde):
De koning op een blikje
Toon de afbeeldingen van de koning op voorwerpen (bijlage 1). De koning is zó bekend, dat je hem overal ziet. Wat zien de leerlingen? Waar zien ze de koning misschien nog wel eens meer op afgebeeld?
Koningsportretten
Vertel: keizers, koningen en koninginnen worden al eeuwen geschilderd. Nu kan er ook een mooie foto van de koning gemaakt worden, maar vroeger bestonden er nog geen foto’s en was een schilderij de enige manier om iemand te kunnen afbeelden. Als je ver van het paleis woonde en je de koning nooit in het echt kon zien, dan hielp bijvoorbeeld een schilderij in het stadhuis dichtbij wel een beetje.
Laat een paar voorbeelden zien van schilderijen van onze stadhouders (de voorouders van onze koning werden geen koningen genoemd, maar waren wel van dezelfde familie en woonden bijna allemaal in Den Haag), koningen en koninginnen (bijlage 2) van de 16de-eeuwse Willem van Oranje tot koningin Beatrix). Bespreek met de leerlingen: wat zijn verschillen en overeenkomsten?
Frottage
Geef de leerlingen een munt met de koning, en indien mogelijk ook een munt met koningin Beatrix erop. Laat hen de munten doordrukken door er een vel papier op te leggen en hier met een potlood overheen te krassen. Dit wordt frottage genoemd.
Een munt voor Amalia
Hoe zou een munt eruitzien als Amalia eenmaal koningin is? Vraag de leerlingen een (fantasie) munt te ontwerpen voor koningin Amalia op A5-formaat. Help de leerlingen op weg aan de hand van bijvoorbeeld de volgende vragen:
Gebruik een techniek naar keuze, denk aan: collage, tekening, of een combinatie.
Alternatief: Stel dat jij later koning of koningin wordt: hoe zou jouw munt er dan uitzien? Vraag de leerlingen een munt voor zichzelf te ontwerpen.
Stel met alle ontworpen munten een poster samen: bevestig alle munten samen met de leerlingen op één groot vel, waarbij je met elkaar bespreekt wat een mooie compositie is. Zijn er bijvoorbeeld groepjes te vormen, zoals op kleur, manier van werken, vorm, etc.?
Hang de poster op een mooie plek in de klas.
| Reflectie subdoelen |
Waarom heb je gekozen voor deze afbeelding op jouw munt? |
| Reflectie proces |
Voor wie zou je ook een munt willen ontwerpen? |
5. Opdracht: Een (nieuw) paleis voor de koning
In deze opdracht maken de leerlingen kennis met enkele Haagse koninklijke (maar ook niet-koninklijke) paleizen. Waar gebruikt de koning de paleizen voor, is dat altijd zo geweest, wat voor ruimtes heeft zo’n paleis allemaal? Vervolgens bouwen de leerlingen samen een nieuw Haags paleis voor de koning, waarbij iedere leerling een eigen kamer voor zijn rekening neemt.
| Subdoel kennis | De leerling legt uit dat er verschillende soorten paleizen in Den Haag staan die elk op een andere manier gebruikt worden. |
| Subdoel vaardigheid | De leerling ontwerpt met diverse materialen een eigen interieur voor een koninklijke kamer. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Sprookjespaleis
Bekijk en bespreek een aantal fantasiepaleizen: het paleis van Doornroosje in de Efteling, of dat in Disneyland.
Een stad vol paleizen
Bespreek met de leerlingen:
In Den Haag staan best veel paleizen. Sommige worden nog steeds als paleis gebruikt (bijvoorbeeld Paleis Huis ten Bosch), andere zijn inmiddels iets anders geworden (bijvoorbeeld een museum, zoals Escher het Paleis - Paleis Lange Voorhout). Sommige paleizen waren of zijn van de koninklijke familie, andere van bijvoorbeeld een rijke belangrijke heer (het Mauritshuis).
Bespreek of de leerlingen misschien een Haags paleis kunnen noemen.
Bekijk en bespreek vervolgens een aantal afbeeldingen van verschillende soorten Haagse (stads)paleizen uit verschillende periodes vanaf de middeleeuwen. Denk aan het Binnenhof, het Mauritshuis, paleis Noordeinde, Huis ten Bosch, Paleis Lange Voorhout, Paleis Kneuterdijk en het Vredespaleis.
Een paleis van binnen
We kunnen bij sommige paleizen ook even binnen gluren…
Bekijk een van de Haagse paleizen vanbinnen, bijvoorbeeld via Google/afbeeldingen, via de volgende video’s of via Google Streetview:
Paleis Noordeinde
Paleis Huis ten Bosch
Paleis Soestdijk
(niet Haags, maar geeft wel een heel mooi beeld van de verschillende ruimtes in een paleis)
Wat valt de leerlingen op? Wat verrast hen?
Een koninklijke kamer
Bespreek met de leerlingen het volgende.
Stel: Amalia wil een eigen/nieuw paleis, want ze gaat op zichzelf wonen en haar ouders blijven in Huis ten Bosch. De leerlingen mogen in tweetallen één van de kamers voor haar verzinnen en maken/inrichten. Hoe zouden die kamers er uitzien? Laat elke leerling een schets maken van hun eerste ideeën.
Geef de leerlingen vervolgens de opdracht hun kamer in 3D uit te werken. Verzamel van tevoren lege schoenendozen of vraag de leerlingen allemaal een lege schoenendoos van thuis mee te nemen. Met karton, oude tijdschriften, stiften, verf, watjes, kurken, etc. richten de leerlingen een nieuwe kamer voor prinses Amalia in. De doos wordt op zijn kant gezet, zodat je als het ware van één kant de kamer inkijkt.
Bespreek met de leerlingen:
Volg onderstaande stappen om het project te presenteren:
| Reflectie subdoelen |
Wat zou prinses Amalia het mooist vinden aan jouw koninklijke kamer? |
| Reflectie proces |
Welke koninklijke kamer zou je nog meer willen ontwerpen? |
6. Opdracht: Koninklijke koets
In deze opdracht staat de Gouden Koets centraal. Waarom rijdt de koning in deze koets, en hoe oud is de koets eigenlijk? Wat valt er allemaal op en aan te ontdekken? Vervolgens maken de leerlingen zelf een nieuwe koets voor de koning.
| Subdoel kennis | De leerling legt uit dat de Gouden Koets een vervoersmiddel is (geweest) voor het koningshuis op speciale gelegenheden. |
| Subdoel vaardigheid | De leerling ontwerpt een nieuwe koninklijke koets met aandacht voor kleur, materiaal en decoratie. |
Benodigdheden
Aan de slag in de klas
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren. Aan het eind van deze opdracht staan evaluatievragen die betrekking hebben op het hele project.
Van koetsen en paarden
Gouden Koets
De Gouden Koets wordt al meer dan 120 jaar gebruikt door de koning of koningin, bij heel speciale gelegenheden. Koningin Wilhelmina kreeg de koets cadeau van de inwoners van Amsterdam, toen zij koningin werd.
Deze Gouden Koets is niet helemaal van goud gemaakt, maar van hout, met een laagje bladgoud eroverheen. Hij is helemaal versierd.
Bestudeer de Gouden Koets goed, als volgt:
Bespreek deze activiteit kort na aan de hand van de reflectievragen.
Meer informatie over de Gouden Koets:
Wist je dat …
… de Gouden Koets in restauratie is (geweest) en op Prinsjesdag is vervangen door de Glazen Koets?
… dat er op dit moment van schrijven zelfs sprake van is dat de Gouden Koets naar het museum gaat en niet meer gebruikt gaat worden?
… koningin Wilhelmina graag in de koets wilde staan en dat de koets daarom een beetje vreemd gebogen dak heeft?
… de koets ook wel ‘de kwartjeskoets’ wordt genoemd, omdat hij met dubbeltjes en kwartjes van de Amsterdammers bij elkaar gebracht is?
Een nieuwe koets voor de koning
De koning heeft niet alleen een Gouden Koets, maar bijvoorbeeld ook een Glazen Koets, ook heel bijzonder. Laat de afbeelding zien.
Maar stel nou, dat de koning niet blij zou zijn met de Glazen Koets. En hij kan de Gouden Koets even niet gebruiken omdat deze wordt opgeknapt. Wat voor koets zou dan bij hem passen?
Geef de leerlingen (in kleine groepjes) de opdracht een nieuwe koets voor de koning te ontwerpen. Vraag hen na te denken over kleur, materiaal en decoratie. Staan er paarden voor, of beweegt de koets anders voort? En kun je goed zien dat het een koets voor de Nederlandse koning is? Is het een typisch Haagse koets?
De koets kan ontworpen worden met een tekening, of in 3D uitgevoerd worden met klei of kosteloos materiaal.
Stel alle koetsen achter elkaar op en maak zo een indrukwekkende koninklijke stoet.
Vraag de leerlingen ieder kort iets over hun eigen koets te vertellen.
| Reflectie subdoelen |
Welke koets is het meest koninklijk? |
Bespreek met de leerlingen het doorlopen proces aan de hand van onderstaande vragen:
| Eindreflectie: zelfregulatie terugkijkend |
Welk ontwerp past het beste bij de hofstad en zou daarom in het echt uitgevoerd moeten worden? |
| Eindreflectie: zelfregulatie vooruitkijkend |
Wat zou je nog meer voor het koningshuis willen ontwerpen? |
Jouw schakel voor kunst en cultuur op school en in de vrije tijd