Verhalen, Groep 5-6
De leerlingen maken kennis met verschillende manieren om verhalen te vertellen. We duiken in het boek Lampje van Annet Schaap; het heeft een magische sfeer en vertelt een sprookjesachtig avontuur. Het verhaal gaat, net als veel sprookjes, over dapperheid en meer kunnen dan je ooit had gedacht. De oriëntatie start bij de vuurtoren van Scheveningen. De vuurtoren vormt een goed vertrekpunt voor een filosofische bespiegeling en het bestuderen en bespreken van een gedicht. Wanneer is ´licht in de duisternis´ belangrijk? In de opdrachten leven de leerlingen zich in de situatie en het karakter van de hoofdpersoon Emilia, oftewel Lampje, in. De leerling weet wat er bedoeld wordt met (karakter)eigenschappen en kan hier voorbeelden van geven. De schrijfster van Lampje is ook illustrator – we maken kennis met haar en het beroep van illustrator.
1. Informatie voor de leerkracht
Welkom!
Je gaat in de klas werken met het lesmateriaal van Cultuuronderwijs op zijn Haags. Voor je aan de slag gaat leggen we je uit hoe je dit project tot een succes kunt maken.
Samen ontdekken
Onze cultuurlessen zijn gebaseerd op de didactiek van procesmatig werken, de leerlingen doorlopen hierbij een creatief proces. Zij worden zich bewuster van zichzelf, hun omgeving en ontdekken op een speelse manier hun creatieve vermogen. Met als kern dat je als leerkracht samen met de leerlingen beleeft, beschouwt, verbeeldt, bedenkt en maakt.
Houdingsdoelen
Bij de introductie, oriëntatie en opdrachten worden kennisdoelen en vaardigheidsdoelen benoemd. Onderstaande houdingsdoelen gelden in het algemeen:
Tips en aanbevelingen
Over dit project
De introductie/oriëntatie start bij de vuurtoren van Scheveningen. De vuurtoren vormt een goed vertrekpunt voor een filosofische bespiegeling en close reading van een gedicht.
Voorafgaand aan opdracht 1 lees je het eerste hoofdstuk uit Lampje voor. In de opdracht leven de leerlingen zich in de situatie en het karakter in van de hoofdpersoon Emilia, oftewel Lampje, in.
Voorafgaand aan opdracht 2 lees je hoofdstukken 2, 3 en 4 voor. Hierin ontdekken we dat er in Het Zwarte Huis niet een monster, maar een bijzondere jongen woont, Edward genaamd. De opdrachten in deze les spitsen zich op Edward toe.
Voorafgaand aan opdracht 3 lees je eerst het boek uit. De schrijfster, Annet Schaap, is ook illustrator – we maken verder kennis met haar en het beroep van illustrator.
Doelen
Er worden twee hoofddoelen geformuleerd die specifiek zijn voor het hele project. De doelen zijn op het gebied van kennis en vaardigheden. Aan het eind van het project worden deze doelen met behulp van de succescriteria geëvalueerd op het gebied van zelfregulering: de leerling kijkt terug en blikt vooruit.
Reflecteren
De reflectievragen bij de verschillende fases van het creatief proces kunnen tijdens en na iedere fase met de individuele leerling of de hele groep besproken worden. Zie ook de hand-out: Rollen van de leerkracht.
Taalonderwijs
Wil je woorden uit dit project koppelen aan taalonderwijs? Raadpleeg dan de begrippenlijst.
Benodigdheden
Bij elke opdracht staat een opsomming van benodigdheden weergegeven.
2. Introductie
| Hoofddoel kennis | De leerling benoemt verschillende manieren om een verhaal tot leven te brengen. |
| Hoofddoel vaardigheid | De leerling brengt een verhaal tot leven met tekeningen en toneelspel. |
Benodigdheden
Lampje in de vuurtoren
Volg onderstaande stappen.
3. Oriëntatie
Benodigdheden
Het filosofisch gesprek
Voer naar aanleiding van de introductie een filosofisch gesprek. Stel hierbij onderstaande vragen:
Doorloop onderstaande stappen.
Nachtlampje
Extra:
| Succescriterium |
Bespreek met de leerlingen de opdracht(en): welke onderwerpen gaan zij onderzoeken de komende les of tijd? Formuleer vanuit het filosofisch gesprek en/of de oriëntatie-opdracht, samen met de leerlingen, een succescriterium waaraan zij werken. Een voorbeeld van een succescriterium bij dit project kan zijn: De leerling leeft zich in personages in, maakt een illustratie bij een verhaal en verbeeldt het verhaal Lampje. |
4. Opdracht 1: Emilia
In opdracht 1 lees je het eerste deel uit Lampje voor. De leerlingen maken kennis met Emilia, oftewel Lampje. Ze leven zich in de situatie en het karakter van de hoofdpersoon in.
| Subdoel kennis | De leerling geeft verschillende voorbeelden van karaktereigenschappen. |
| Subdoel vaardigheid | De leerling leeft zich met een karakterspel of een karakterpaspoort in verschillende personages in. |
Benodigdheden
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Lees vooraf deel 1 ‘De Vuurtoren’ uit Lampje voor.
Wie is Lampje?
Doe onderstaande opdrachten of maak een keuze.
Karakterspel
Karakterpaspoort
Extra: Laat de leerlingen het karakterpaspoort afmaken en een portretje tekenen.
Personage-improvisatie
Laat de leerlingen die dat willen, met een spelimprovisatie uitspelen of -beelden wat er gebeurt met Augustus en Emilia in het hoofdstuk ‘Mandje’. Bespreek de improvisaties na.
Tip: Laat ze wisselen van rol en benoemen wat de verschillen zijn tussen de twee personages.
Paspoortverhaal
Laat de leerlingen die dat willen hun personage-introductieverhaaltje voorlezen. Zijn de vragen uit het paspoort duidelijk naar voren gekomen?
Voorbereiding volgende opdracht
Laat de leerlingen ten slotte nog even kort filosoferen over hoe ze denken dat het boek verder zal gaan na hoofdstuk 1.
Lees vervolgens deel 2 ‘Het zwarte huis’.
| Reflectie subdoelen |
Welke karaktereigenschappen lukten goed om uit te beelden of beschrijven? |
| Reflectie proces |
Hoe heeft de opdracht je geholpen om je in te leven in de personages? |
5. Opdracht 2: Edward
In deze opdracht ontdekken de leerlingen het tweede hoofdpersonage Edward. Hij woont in het zwarte huis. Wie is hij? En hoe ziet hij eruit?
| Subdoel kennis | De leerling legt uit dat je door dingen open te laten een verhaal spannender kan maken. |
| Subdoel vaardigheid | De leerling tekent een beeld dat hij in zijn hoofd gevormd heeft bij een verhaal. |
Benodigdheden
Doorloop de vaste onderdelen binnen elke projectopdracht: onderzoek, uitvoeren en presenteren.
Monster!
Lees deel 3 ‘De jongen onder het bed’ tot en met blz. 111. Hierin maakt Lampje kennis met ‘het monster’. Bespreek de laatste zin: “Geen Monster. Maar wat dan wel?”
Optie
Een COH-expert heeft deze opdracht verwerkt in een video voor een school in Den Haag. Je kunt er voor kiezen de opdracht uit te voeren aan de hand van .
Vis?
Laat het gedicht door een leerling die dat wil voorlezen.
Bespreek vervolgens: wat heeft dit gedicht te maken met Edward, het vreemde wezen uit Het Zwarte Huis?
Portret van een Monster
Optioneel
Tip: in de volgende opdracht maken de leerlingen kennis met Annet Schaap en de illustraties die zij maakt.
Hang de tekeningen en de gedichten op. Laat de leerlingen die een elfje hebben geschreven het elfje hardop voorlezen wanneer de bijbehorende tekening bekeken wordt en bespreek na:
Afsluiting Opdracht Edward.
Lees de rest van deel 3 en deel 4 ‘Zomer’ van het boek uit. En eventueel deel 5.
Bespreek het na aan de hand van onderstaande vragen:
| Reflectie subdoelen |
Welke dingen uit het verhaal hebben jou geïnspireerd bij jouw tekening? |
| Reflectie proces |
Hoe is het beeld, dat jij in je hoofd had, veranderd na het zien van de tekeningen van de andere leerlingen? |
6. Opdracht 3: Annet
| Subdoel kennis | De leerling legt uit wat de rol van een illustratie bij een verhaal is. |
| Subdoel vaardigheid | De leerling verbeeldt het boek Lampje in een eigen voordracht of illustratie. |
Benodigdheden
Lees de resterende hoofdstukken van het boek voor. Doe daarna onderstaande opdrachten of maak een keuze.
De schrijfster, Annet Schaap, is ook illustrator – we maken verder kennis met haar. Optioneel zijn de opdrachten waarmee je terug zou kunnen kijken op het boek en het verhaal.
Illustraties
Aquarel
Maak een keuze uit onderstaande uitvoeropdrachten of doe ze allemaal.
Het zijn voorbereidingen op mogelijkheden voor de presentatie en afsluiting van het project.
Vertellen
Illustreren
Een nieuwe omslag maken. Wat wil jij laten zien uit het verhaal?
En nu hardop!
Leerlingen die dat willen, gaan hun gekozen fragment voordragen. Bespreek of ze het vertelmoment willen aankleden met passende muziek, kleding of de gemaakte illustraties.
De expo!
Hang samen met de leerlingen hun tekeningen op. De leerlingen presenteren hun tekeningen en vertellen er hun beleving bij. Laat de leerlingen vragen stellen aan elkaar: wat zorgt ervoor dat de tekening de sfeer van het boek goed laat zien?
In het boek staan niet zoveel tekeningen. Achteraf heeft Annet Schaap extra tekeningen gemaakt bij het boek. Deze tekeningen kun je vinden op haar website. Presenteer de tekeningen en vraag aan de leerlingen of zij, bij het luisteren naar het boek, ongeveer dezelfde voorstelling hadden. Als het anders was, wat hadden zij in hun hoofd?
Tip. Ben je nog niet klaar met Lampje? Kijk dan voor meer lessuggesties op de site Woutertjepieterseprijs.
| Reflectie subdoelen |
Wat zorgt ervoor dat jouw voordracht of illustratie de sfeer van het boek goed overbrengt? |
| Eindreflectie: zelfregulatie terugkijkend |
Bij welke opdracht kwam het verhaal voor jou het meest tot leven? |
| Eindreflectie: zelfregulatie vooruitkijkend |
Welk boek zou je zelf tot leven willen brengen? |
CultuurSchakel brengt je verder in kunst en cultuur in Den Haag